title

Đoạn Đường Kỷ Niệm Thời Thơ Ấu 

              Hai Bà Trưng - Tân Định

                        

Dù cho năm tháng phai nhoà

Trong tôi, Tân Định mãi là nhớ thương!

trần đình phước (2018)

                                                                                               

Nói đến Tân Định là người ta nghĩ ngay đến một vùng đất hiền hoà và bình yên của Sài Gòn, Gia Định và Chợ lớn. Giờ đây, tôi đang ở xa hơn nửa vòng trái đất. Nhưng Tân Định trong tôi thời thơ ấu vẫn là một nỗi nhớ khôn nguôi. Làm sao tôi có thể quên đi một đoan đường đã cho tôi rất nhiều kỷ niệm của những tháng ngày xa xưa ấy. Đó là đoạn đường Hai Bà Trưng (Paul Blancy) từ dưới chân Cầu Kiệu ra đến ngã tư đuờng Hiền Vương (Mayer), nay là Võ Thị Sáu. Tôi xin viết lại về đoạn đường này, mà những gì còn đọng lại trong ký ức. Mong được thông cảm, nếu như có những sai sót…

Xin được kính tặng đến bà con Tân Định và những ai đã từng có kỷ niệm với nơi đây.

Xin được bắt đầu từ dưới chân cầu Kiệu, 

Phía tay phải, khi vừa xuống dốc chân cầu Kiệu vài thước có sáu căn nhà nằm thấp dưới chân cầu và có nhạc sĩ chơi đàn Accordion chuyện nghiệp tên Hải. Anh cũng phục vụ trong ban nhạc Tâm Lý Chiến KQ. Quẹo mặt là gặp ngay hẻm 477 HBT, tên là xóm Vựa Gạo, trong xóm có vựa bán cát, vật liệu xây đựng, có nhà của Hoa Sĩ nổi tiếng Lê Trung ở gần đầu hẻm. Ông vẽ phụ nữ ba miền với tà áo dài thướt tha mà không có hoạ sĩ nào vẽ đẹp bằng. Hình bìa tập học sinh, lịch vào dip năm mới thời đó đều có in hình ba thiếu nữ tượng trưng cho ba miền Bắc, Trung, Nam. Ông đã đoạt nhiều giải thưởng lớn về Hội Hoạ.  

Ngày xưa, xóm Vựa Gạo tấp nập ghe thuyền từ dưới tỉnh xuống gạo nơi đây. Sau đó gạo sẽ được phân phối đến các chợ đầu mối trong thành phố. Đi thêm vài bước là phòng mạch của Bác Sĩ Kính, chuyên khám và giải phẩu mắt. Rồi đến tiệm thuốc Bắc của ông Lang Sách. Ông chẩn  mạch và chửa trị theo phương pháp Đông Y. Cách đó vài căn là tiệm bán bông cườm cho đám tang, tiệm bán đồ điện Ngọc Sơn. Bên cạnh là một ngõ hẻm nhỏ thường gọi là hẻm cô Hai Kim số 451 HBT. Cô chuyên trị cắt, lể, giác hơi, cạo gió, bán thuốc tễ và có nhà của dịch giả nổi tiếng tên Từ Khánh Phụng chuyên dịch các truyện kiếm hiệp Trung Hoa như: Hoả Long Thần Kiếm, Tràm Lư Bảo Kiếm, Song Nữ Hiệp Hồng, Võ Lâm Tam Tuyệt, Quái Khách Muôn Mặt..

Ngoài ngõ là tiệm sửa xe Mô Tô Chín Kết, kế bên tiệm là thuốc Cam Hàng Bạc hay còn có tên là Nhân Phong Đường số 447 HBT….Trên tủ kính ngay trước cửa nhà phía bên trái có để một con nai bằng gỗ quý trông y như thật, nhiều chai lọ đựng các loại bột đủ màu, được quảng cáo là thuốc gia truyền trị được bá bệnh tứ thời cảm mạo. Ông chủ nhà thuốc may mắn làm chủ một lúc cả hai chị em ruột, nhưng gia đạo luôn luôn trên thuận, dưới hoà và êm ấm. Con cái thì đề huề, nhưng không bao giờ có chuyện lục đục, gấu ó lẫn nhau. Ông sưu tầm nhiều đồ cổ. Trong số đó, giá trị nhất là một con sáo bằng ngọc quý.

Tiếp theo, cà phê Hải Nàm của người Hoa. Khách hàng thuộc giới bình dân gồm nhiều thành phần như: xích lô, ba bánh, thổ mộ, lao động chân tay…tụ họp từ sáng đến chiều. Họ thường ngồi chồm hỗm, để hai chân trên ghế, gọi là ngồi kiểu nước lụt. Miệng phì phèo điếu thuốc Bastos xanh, Ruby Queen, Cotab hay quấn thuốc rê Gò Vấp, lâu lâu cầm ly cà phê xây chừng được pha bằng vợt đưa lên miệng nhâm nhi, rồi bàn mọi chuyện trên trời, dưới đất, giá cả sinh hoạt hàng ngày, chính chị, chính em, xe cán chó, chó cán xe, chuyện xảy ra trong xóm, chuyện nhà có con gái chữa hoang, con trai du đảng, mượn khai sanh giả lớn tuổi hơn để tình nguyện vào lính được tiền thưởng đầu quân, chuyện bốn mươi con số đề sẽ sổ vào buổi chiều trong ngày và các con ngựa đua được mang tên các nghệ sĩ cải lương nổi tiếng của Sài gòn như: Út Bạch Lan, Mỹ Châu, Lệ Thủy, Thanh Kim Huệ, Ngọc Giàu thường chạy thắng giải ở trường đua Phú Thọ vào hai ngày cuối tuần. 

Bước qua đường Yên Đổ (nay là Lý Chính Thắng) gặp một Villa cổ với những hòn non bộ trước sân và cây cảnh um tùm. Có lúc được dùng làm trường Tư Thục Vạn Hạnh do Thầy Thích Đức Nghiệp làm Hiệu Trưởng. Về sau trường biến thành cư xá cho quân đội Mỹ thuê. Trước nhà luôn luôn có một MP Mỹ cao lớn, trang bị súng trường AR15 đứng gác, bên ngoài được ngăn cản bằng một hàng rào bao cát và những thùng phuy chứa xi măng, gây trở ngại cho bà con đi ngang qua đây. Họ phải đi bộ lấn xuống lề đuờng.

Kề bên có một bảo sanh viện của người Hoa mang tên chủ nhân là Lương Kim Vi, số 439 HBT. Ngoài ra, bà con còn gọi tên thân quen nhà thương cô Mụ Lé. Có lẽ vì mắt cô bị bị lé? Hầu hết bà bầu vùng Đa Kao, Tân Định và nhiều nơi khác thường đến đây để khai hoa, nở nhụy. Người ta khen cô mụ Lé mát tay. Bà đỡ đẻ chưa bao giờ xảy ra chuyện đáng tiếc, hay nguy hiểm cho sản phụ và thai nhi. Bao giờ cũng mẹ tròn, con vuông và dễ nuôi.  Sau khi về nhà, các sản phụ thường mang quà đến biếu cô để đền ơn. Tiếp đến là một hẻm lớn, có khoảng mười căn nhà, kế bên là tiệm uốn tóc Tân Hồng Kông. Thợ ở đây đa số là đàn ông, nhưng tướng đi thì õng a, õng ẹo, nhún nha, nhún nhảy như đang nhảy Ba Zô Đốp. Hai bàn tay móng để thật dài. Mỗi khi gội đầu, bới tóc cho mấy bà, mấy cô làm cho khách cảm thấy lâng lâng chiều hôm, khoái hết biết trời trăng, mây nước,

Rồi đến hiệu thuốc con Gà, chuyên bán thuốc cảm, cúm, ho, dầu gió, dầu Nhị Thiên Đường, dầu Khuynh Điệp Bác Sĩ Tín, dầu nóng Ấn Độ, dầu cù là Mát Su, thuốc dán hiệu con Rắn, thuốc lác Ông Tiên, Ký ninh, thuốc xổ Nhành Mai, Tam Tinh Hải Cẩu Bổ Thận Hoàn Võ Văn Vân, thuốc trị hết sâu răng…, Tiếp đến là tiệm chụp hình Chí Mỹ, chuyên chụp hình học sinh, tài tử. giai nhân. Trước nhà cạnh bên luôn luôn có vài chiếc xe ba bánh đậu. Đó là tiệm bán than đước Tân Hồng Yến. Bà chủ có cô con gái học Régina Pacis rất xinh xinh. Lâu lâu em ra phụ má tính tiền. làm ai cũng muốn đến mua than mỗi ngày. Con trai bà tên K…cũng thuộc dân chơi cầu ba cẳng vùng Tân Định. Kế bên tiệm than là Nhà Thuốc Tây Trần Ngọc Tiếng, nằm ngay góc Nguyễn Văn Mai và Hai bà Trưng do Dược Sư Trần Ngọc Tiếng làm chủ. Các sinh viên Đại Học Dược Khoa năm cuối thường đến đây thực tập, trước khi chuẩn bị thi tốt nghiệp ra trường. Phu nhân của ông cũng là một trí thức và thuộc giòng dõi khoa bảng họ Dương nổi tiếng ở Sàigòn.    

Bước qua đường Nguyễn Văn Mai là Pháp Hoa Ngân Hàng, rồi tới tiệm may Thái Lai, chuyên may Âu phục, Veston cho nam giới. Bên cạnh là tiệm thuốc Bắc của ông Thần Bút, mà hai bàn tay của ông để các móng dài cả tấc, nhìn giống như rễ tre. Trẻ con trong vùng thường đi lượm vỏ quýt đem phơi khô gọi là Trần Bì, bán lại để ông làm thuốc. Bên cạnh là phòng mạch của Giáo Sư Bác Sĩ Y khoa nổi tiếng Trần Ngọc Ninh chuyên về xương. Đi thêm vài thước là tiệm bán đồ điện. Cạnh bên có một hẻm nhỏ có nhà của vỏ sư nhu đạo Nguyễn Hữu Khánh, nguyên huấn luyện viên võ thuật cho Tổng Nha Cảnh Sát Quốc Gia. Võ Sư Khánh mất năm 1977 tại Mong Cáy. Cách nhà ông vài căn là nhà thầy Tổng Giám Thị trường Trung Học Công Lập Trần Lục. Phía trước hẻm, ban ngày bán cà phê bình dân, ban đêm có xe hủ tíu mì, hoành thánh, bánh tôm chiên của người Hoa lúc nào cũng đông khách đi chơi, khuya, xem Đại Nhạc Hội, nhảy đầm ngừng xe ghé thưởng thức. Bên cạnh là tiệm bán nước sinh tố trái cây và rạp hát Tân Đô, số 387 HBT. vài tháng sau đổi tên là Trưng Vương , sau đó đổi tiếp một lần nữa là Kinh Thành. Rạp thường chiếu các phim tình cảm Ấn Độ, phim Việt Nam giá rất bình dân, và cũng là chỗ cho các đoàn cải lương đến trình diễn sau khi đã đi lưu diễn ở các tỉnh xa về. Một vở tuồng cải lương mà tôi xem lúc nhỏ “Khi Hoa Anh Đào Nở” do nghệ sĩ Thành Được đóng vai chánh mà cho đến bây giờ tôi vẫn không quên. Phải nói thêm cà rem Kinh Thành cũng nổi tiếng, ngon và rẻ.

Cách rạp hát khoảng mười mét là tiệm cơm gà Tân Định Mì Gia, tiệm bán quân phục và huy hiệu quân đội Nam Nhi. Sau đó là một con hẻm số 381 HBT có khoảng mười căn. Hẻm này cũng là cổng sau trường Đồ Chiểu học vào buổi sáng. Buổi trưa là học sinh Trường Trung Học Công Lập Trần Lục, và cũng là cổng sau của trường tiểu học con trai Tân Định. Trong trường Đồ Chiểu có một sân quần vợt. Cuối tuần các công chức, thầy giáo thường đến đây tập dượt. Đôi khi cáp độ cà phê, cà pháo cho vui.  Sân trường có nhiều cây Phượng Vỹ cho bóng mát. Vào mùa hè Hoa Phượng nở đỏ rực với tiếng ve sầu kêu inh ỏi, khoảng mười căn nhà bằng gạch dành cho giáo viên: Thầy Xuân Trần, Thầy Ký, Thầy Móc, Cô Hoa, cô Cúc và nhà ông lao công Sáu Già lo vệ sinh trường ốc. Ồng có hai con trai tên Hoà và Tâm vào cuối tuần lượm banh Tennis kiếm thêm tiền phụ giúp gia đình, lúc rảnh rỗi hai anh em có cơ hội tập chơi quần vợt. Coi như hai anh em may mắn, vì môn thể thao này đối với con nhà nghèo, dù có mơ cũng không thể với tới.

Bước ra khỏi hẻm có tiệm thuốc Đông Y Vạn Thọ Đường của người Hoa. Các con gái ông chủ đều tốt tướng, phì nhiêu. Rồi đến Pharmacy Trí Việt, tiệm bán dụng cụ học sinh Tiến Hưng. Bên cạnh là đại lý bia, nước ngọt Hồ Văn. Ông chủ có nước da ngâm den, dáng dong dỏng cao và là một đấu thủ quân vợt có hạng ở sân trường Đồ Chiểu. Khi thua độ hay bị chọc quê, ông thường quăng vợt xuống sân xi măng. Tuần sau lại thấy ông cầm cây vợt mới.

Bây giờ, băng qua đường Nguyễn Đình Chiểu (nay là Trần Quốc Toản.) Ở hai bên đầu đường là hai quán cà phê bình dân của người Hoa. Cách khoảng hai chục thước phía tay trái, nằm đối diện cổng trước của trường Đồ Chiểu là tiệm thuốc Bắc tên Đại Cồ Việt. Ông có nhiều con, nhưng một cô tên Mẫn đang là sinh viên Đại Học Văn Khoa Sài Gòn được bà con khen rất nhiều về tài xem bói bài Tây. Ngoài ra cô có vóc dáng cao, cặp mát đẹp, nét hơi lai và nói chuyện rất có duyên. Muốn được cô xem phải lấy số thứ tự trước.

Tôi nhớ lại lúc vừa thuyên chuyển từ Sơn Trà về Saigon mới mấy ngày. Một đàn anh dự định làm bi si néc về xuất nhập cảng vải vóc, tơ lụa đã rủ tôi cùng đi xem với anh. Tôi không tin lắm, nhưng vẫn cứ đi theo. Một phần tò mò, một phần muốn thử xem thiên hạ đồn có đúng hay không? 

Đàn anh tôi được mời xem trước. Theo các lá bài mà đàn anh tôi bắt đưa cho cô đoán. Cô khuyên anh hãy an phận chờ thời, đừng nên phiêu lưu trong lúc này. không được cơm cháo gì mà còn bị tiền mất, tật mang. Chưa kể là có thể dính dáng vào vòng lao lý làm ảnh hưởng đến đường quan lộ. Nghe cô nói xong, mặt anh đượm vẻ buồn buồn và suy tư và không dám mạo hiểm “vì anh rất tin tưởng cô Mẫn.” 

Bây giờ đến phiên tôi. Cô nhìn tôi và nói: “Nếu anh tin thì hãy nhờ tôi coi. Còn như không tin thì đừng đụng các lá bài, tốn thời giờ vô ích.” 

Tôi vội vàng trả lời “vì tin, nên mới đến đây nhờ cô xem giúp. Thế là cô trao cho tôi một xấp bài gồm ba mươi hai lá và biểu tôi vừa xào bài, vừa khấn nguyện những gì mà tôi ước muốn. Sau khi xào bài xong, tôi trao lại cho cô. Ngay tức thì, cô xoè xấp bài thành hình cây quạt rất nhanh. 

Cô nói như ra lệnh: “Anh hãy bốc mỗi bên tay một lá. Tay trái trước, tay mặt sau “Nam tả, Nữ hữu.” Cô đặt hai lá bài mà tôi vừa bốc vào trong xấp bài. Sau đó cô xào đi, xào lại nhiều lần. Kế tiếp cô trải các lá bài theo ba hàng dọc. Sau vài phút trầm ngâm với các lá bài trước mặt. Cô nhìn tôi, rồi cho biết:“Quẻ bài sao tui thấy rất ngồ ngộ?” Theo quẻ bài này thì anh sắp phải đi xa khỏi Sài Gòn một thời gian ngắn.” 

Nghe xong, Tôi hơi ngạc nhiên. Tôi nói với cô: “Làm gì có chuyện đó xảy ra!” Tôi mới thuyên chuyển về Sài Sòn chưa tới một tuần thì làm sao có thể bị đổi đi đâu dễ dàng vậy? Cô trả lời: “Quẻ bài lên sao, thì tôi nói vậy, chứ không phải do tôi tự động chế ra. Còn tin hay không là tùy anh.”  

Sau đó tôi hỏi thêm: “Nếu chẳng may vì lý do nào đó mà tôi bị đi xa như cô cho biết thì tôi có gặp chuyện xấu hay bất lợi gì không? Cô trao xấp bài lại cho tôi và bảo tôi xào bảy lần và kinh ra làm đôi. Lần này cô xếp bài theo hai hàng dọc. Sau đó cô nhìn tôi như thôi miên. Rồi cô nói tiếp: “Theo quẻ bài lần này thì anh may mắn thoát một tình huống có thể nguy hiểm đến tính mạng.” Tuy nhiên, nhờ phúc đức và ông bà khuất mặt, khuất mày phù trợ sẽ giúp anh không bị hề hấn gì hết! 

Cô dùng ngón trỏ chỉ vào ba lá bài nằm liên tiếp nhau: Già chuồn, Già cơ và Già rô. Cô nói: “Anh rất may mắn.” Một lúc mà anh được ba ông Thần độ mạng, phù hộ và giúp đỡ. Tôi tin chắc là sẽ không xảy ra gì nguy khốn đến tính mạng đâu! Tiếp theo, cô nhìn và hỏi tôi có còn thắc mắc gì nữa không? Tôi trả lời “Không” và móc bóp lấy tiền ra đặt quẻ cho cô. 

Bước chân ra về mà trong lòng cứ lo ngay ngáy. Phải chi đừng đi coi bói, để khỏi phiền phức, để khỏi nhức đầu. Tôi nói thầm trong miệng: “Bói ra ma. Quét nhà ra rác. Chuyện tào lao thiên hạ, ôm vào mình chẳng ích lợi gì! Nhưng trong lòng vẫn cầu mong không phải là sự thật.” 

Mấy hôm sau, đơn vị tôi mới vừa đổi về. Theo nhu cầu huấn luyện, phải tăng phái một sĩ quan đề hướng dẫn thực tập bằng máy T2 và T4 về “Nghênh Cản Giả Tạo” cho các Sĩ Quan Điều Không (Air Weapons Controller) thuộc Đài Kiểm Báo 921 tức Peacock, Pleiku. Một Sĩ Quan khoá đàn anh thâm niên hơn tôi được chọn trong chuyến công tác này. Nhưng hôm sau, Th/tá Trưởng Phòng Hành Quân đơn vị mời tôi lên phòng làm việc của ông và trao cho tôi Sự Vụ Lệnh lên đường đi thăm “Em Pleiku má đỏ, môi hồng. Ở đây buổi chiều, quanh năm mùa Đông” thay thế đàn anh, vì giờ chót niên trưởng của tôi phải nhập bệnh viện bất ngờ! Tôi vui vẻ, không thắc mắc và nhận sự vụ lệnh bước ra khỏi phòng. Tôi nghĩ mình mới đổi về, vừa mới chân ướt, chân ráo, chưa có dây mơ, rễ má. Dĩ nhiên bị chỉ định đi thay, thì đâu có gì là oan uổng và đáng ngạc nhiên!!!

Cầm Sự Vụ Lệnh trên tay vừa đi, vừa hát khe khẻ bài “Tàu Đêm Năm Cũ” của nhạc sĩ Trúc Phương “Lòng buồn dạt dào, nhớ hôm nào…” Bây giờ tôi bắt đầu khâm phục tài bói bài của cô Mẫn “Sao cô bói đúng và linh ứng quá!” 

Và thêm một chuyện khác làm tôi lại càng thán phục tài bói bài của cô hơn.

Khi lên đến Pleiku công tác khoảng hơn nửa tháng. Vào ngày cuối tuần của đầu tháng 4/1973. Tôi gặp khó khăn về tài chánh. Số tiền mang theo sắp cạn, nhưng không muốn hỏi mượn bạn bè. Vì thế tôi theo trực thăng của Phi Đoàn 229 (Lạc Long) do Tr/úy PHB và LVS lái đưa nhân viên của phi đoàn và một số SVSQ/KQ đi phép về Sàigòn. Trong lúc phi hành đoàn đang làm các thủ tục tiền phi. Tình cờ! Tôi gặp một anh bạn cùng khoá là Tr/úy Lý. Ch…, thuộc Phi Đoàn 235 (Sơn Dương) đang đi lại một chiếc trực thăng đậu gần bên. Anh Ch…nói sẽ đi Nha Trang. Anh rủ tôi đi theo cho vui và để cho biết nhà anh ở Thành, cách Thành Phố Nha Trang khoảng hơn mười cây số. Tôi thú thiệt với anh là tôi “Mậu Lúi”, phải về Sàigòn xin gia đình tiếp viện, thì làm sao mà đi theo được! Anh Ch… nói: “Bạn đừng lo, có gì tui cân hết cho.” Nghĩ tình đồng khoá và tình cảm quý mến anh dành cho tôi từ lâu, nên tôi bèn xuống phi cơ của Tr/uy B, chạy sang phi cơ của anh. Cùng lúc đó, một anh bạn cùng khoá khác của tôi là Tr/úy VĐQ, tưóng cao ráo, đẹp trai, hai má lúm đồng tiền, gốc Thiếu Sinh Quân, Sĩ Quan Vũ Khí SĐ6/KQ, vội nhảy lên chiếc trực thăng của Tr/uy B thế tôi, để về thi Luật ở Sàigòn cho kịp ngày hôm sau.

       

Khi trực thăng do Tr/úy Ch…lái, đang bay trên không phận Tỉnh Phú Bổn, thì nghe trên tần số báo nguy 243.0 cho biết có một phi cơ trực thăng vừa bị rớt ở Ban Mê Thuột.  Anh Ch…quay cổ lại nói với tôi: “Đó là chiếc trực thăng do Tr/úy PHB và LVS lái, mà lúc ở phi trường Cù Hanh tôi đã bước xuống để sang phi cơ của anh.” 

       

Chiếc phi cơ bị lâm nạn bị cháy, phát nổ tan tành. Tất cả phi hành đoàn, cùng hành khách trên phi cơ không một ai sống sót. Phi cơ đang ở trên độ cao mấy ngàn bộ, mây bay lãng đãng, thời tiết rất lạnh, thế mà mồ hôi trong người tôi cứ tuôn ra như tắm. Tôi bàng hoàng, lâm râm khấn Trời Phật, vì mình vừa thoát chết trong đường tơ, kẻ tóc. Quả là quẻ bài cô Mẫn đoán không sai chút nào!

“Dù gặp hiểm nguy, nhưng vẫn hoàn toàn bình yên vô sự và tai qua nạn khỏi.”

Bây giờ, đi thêm vài chục thước là tiệm phở Hoà Bình, nhà in Sài Gòn Ấn Quán, một con hẻm ra được đường Pasteur. Kế bên có ban kích động nhạc gia đình do người cha tên Thượng làm Bầu Show. Các con ông có thể chơi được nhiều loại nhạc khí và được hướng dẫn bởi người con lớn tên Long. Ban nhạc thường đi trình diễn cho Đại Nhạc Hội và các câu lạc bộ của quân đội Hoa Kỳ. Sau đó là Billards Văn Minh, rồi tiếp đến một cái mả bằng đá ong nằm bên trái góc đường Pasteur và Nguyễn Đình Chiểu. Nằm đối diện là Trường Anh Văn Khải Minh. Đây là một trong những trường dạy tiếng Anh đầu tiên của Sàigòn. Lúc đó phong trào làm sở Mỹ đang nổi lên rầm rộ, nên bà con ghi tên học rất đông.

Cũng cần kể thêm nhà ông chủ hảng Sơn Mài Thành Lễ nằm trên khoảng đường này, mà một trong các con trai của ông tên NTT là Phi Công lái Phản Lực F-5E thuộc một phi đoàn trú đóng ở Sư Đoàn 3 KQ/Biên Hoà và hảng xe đò của ông Phạm Hoè mang tên Cosara, với những chiếc xe buýt sơn màu xanh da trời có một không hai ở Sàigòn. Vượt qua khỏi đường Công Lý khoảng hai trăm thước là cô nhi viện An Lạc phía bên tay phải. Đường Nguyễn Đinh Chiểu chấm dứt, khi gặp đường Trương Minh Giảng. 

Trở lại Hai Bà Trưng. Nằm đối diện chợ Tân Định là các tiệm tạp hoá của người Hoa, bán đủ thứ từ mỹ phẩm đến mọi đồ dùng trong nhà. Ngoài ra có cả phòng trám, trồng răng vàng, răng bạc, nhổ răng không đau. Sau đó là nhà thuốc Kim Tân, bán thuốc cãi lão hoàn đồng, có bày một tủ kính một chàng lực sĩ vai u, thịt bắp đang cung tay gồng mình. Đầu ngõ hẻm Kim Tân có một chiếc xe nhỏ với tủ kính bán dây nịt da, viết Bic, viết máy Parker, Calo, hộp quẹt Zippo và nhiều thứ linh tinh khác. Đi thêm vài bước là tiệm bán văn phòng phẩm Mỹ Thịnh, rổi đến trường Thiên Phước số 295 đường Hai bà Trưng, với các nữ sinh đồng phục áo đầm màu hồng. Đến giờ vào lớp và tan học, xe Jeep của quân đội, xe du lịch đưa đón học sinh gây trở ngại lưu thông, làm tắt nghẻn cả khúc đường Hai Bà Trưng.

Sau đó tới Nhà Thờ Tân Định được quét vôi màu đỏ gạch cua số 289 HBT, nguy nga, tráng lệ đã tô điểm cho Tân Định thêm nét "hoành tráng." Bên trong nhà thờ Tân Định có một cửa sắt lớn. Cửa chỉ mở khi nào có lễ lớn, đi ra được trường Lasan Đức Minh, đường Hiền Vương, Pasteur, Nguyễn Đình Chiễu và Huỳnh Tịnh Của. Trở ra nhà thờ Tân Định, đi thêm khoảng mười thưóc nửa là cà phê Thu Hương, mà mỗi khi có ai viết về cà phê Saìgòn đều luôn luôn nhắc đến tên, kèm theo vài hàng nói về ông chủ rất khó tính. Gương mặt ông lúc nào cũng khó đăm đăm. Khách uống cà phê phin, không được tự tiện châm nước sôi vào tách mà phải do chính tự tay ông châm vào, khi ông cả thấy cà phê đã chảy hết phin thì ông mới chịu. Tuy nhiên, ông rất hiền và dễ mến. Riêng tôi, mỗi khi đến quán Thu Hương, tôi chỉ gọi nước chanh rum hay dùng chè đậu xanh với đá bào nhuyễn. Gần cuối đường là tiệm may khá nổi tiêng Paris Mode có hai ngưòi con trai tên Bảo và Toàn. Cả hai đến trường lúc nào quần áo bảnh bao, à la mốt, được nhiều em kết mô đen

Tới đây, sang phía tay trái đoạn đường dễ thương. 

          

Đoạn đường này cũng buôn bán ì xèo, sầm uất. Vừa xuống dốc cầu Kiệu, quẹo trái là một hẻm nhỏ quanh co, chằn chịt, số 478 HBT. Nơi đây chuyên bán thịt chó, đi kèm theo là một đơn vị săn trộm chó chuyên nghiệp, để cung cấp cho các cửa hàng bán cờ tây. Đội quân  này chỉ  xuất hiện về đêm, hoặc đi xa về phía ngoại ô. Em chó nào sút dây cột, chạy tung tăng, hớn hở mừng được “ Hát bài ca tự do”  là các chàng săn bắt chó canh me, dùng một ống nước với thòng lọng làm bằng dây thắng xe giựt lẹ làng trong tích tắc, bỏ “chiến lợi phẩm” ngay vào trong bao bố cầm sẵn trên tay, không cho các em kịp ú ớ, kêu la cầu cứu. 

         

Nếu em chó nào may mắn xinh đẹp, có giá trị thì họ giữ lại, để các chủ mất chó có thể đến đây nhận diện và xin được chuộc cục cưng lại theo luật giang hồ. Nếu chậm vài ngày mà chưa đến chuộc thì các em cũng sẽ biến thành rựa mận, chả chìa và cẩu bảy món. Đi thêm vài bưóc là tiệm bán gạo Ngọc Anh, tiệm làm nón nỉ, cây xăng Hai Bà Trưng, hiệu trà Phật Tổ bán các loại trà đặc biệt cho những ai ghiền uống trà, tiệm điện Thành Mỹ.  Khoảng mười thước là tiệm sơn Mậu Ký, hiệu buôn xe đạp có tên là Đoàn Văn Thẩm chuyên bán phụ tùng và lắp ráp xe đạp nhập cảng của Pháp và Ý. Các cua rơ xe đạp nhà nghề:  Lưu Quần, Lê Thành Các, Ngô Thành Liêm, Bùi văn Hoàng, Huỳnh Văn Nên, Nguyễn Văn Châu, Trần Gia Thu, Trần Gia Châu…là khách hàng thường xuyên của tiệm này. Ngay góc Hai Bà Trưng và Trần Quang Khải là phòng mạch của Bác Sĩ Nhi Khoa tên Hạnh 

Vừa qua khỏi đường Trần Quang Khải là quán cơm bình dân cây Điệp. Kế bên là nhà may Bích Hùng, rồi đến hãng gạch bông Vân Sơn, chuyên sản xuất và bán gạch bông. Các cô con gái của ông bà rất dễ thương. Sau này ông bà khuếch trương thêm về Billards, cũng mang tên Vân Sơn. Nơi tụ tập của học sinh cúp cua đến đây để thụt giò gà và mắt kiếng. Hôm nào kẹt tiền, các em đem sách học đi cầm hoặc bán để chơi tiếp. Tôi cũng là một thân chủ của Billards Vân Sơn. Tuy nhiên, khi không có tiền, tôi cố nhịn, không dám đem sách vở đi cầm vì sợ bị đòn. Nằm sát bên gạch bông Vân Sơn, cũng có tiệm bán xe đạp mang tên chủ nhân là Trần Xuân Cường. Thêm vài bước nữa là thuốc lào Vĩnh Bảo, Vĩnh Giang, rồi tiệm nhuộm bảo đảm màu sắc không phai Tô Châu. 

Bây giờ cũng phải kể thêm tiệm chụp hình Văn Hoa đã có mặt đầu tiên ở vùng Tân Định. Trong hẻm tiệm hình Văn Hoa, số 392 HBT có nhà của cua rơ vô địch nước rút Nguyễn Văn Châu. Anh đã làm rạng danh nền đua xe đạp nước nhà, mà cho đến nay chưa có bất cứ một cua rơ xe đạp Việt Nam nào lập được thành tích “vô tiền, khoáng hậu” như anh. Trong cùng năm 1961. Anh đã đoạt một lúc hai giải thưởng lớn “Vô địch nước rút xe đạp Á Châu tại Tokyo và Đông Nam Á tại Miến Điện.” Hiện anh đã ngoài 70 tuổi, đang phụ con trai có tiệm ăn đặc sản miền Nam số 459 B đường Hai Bà Trưng, dưới chân dốc cầu Kiệu. Tiệm chuyên bán hủ tíu Mỹ Tho, Nam Vang, bún nước lèo, bánh bèo bì, bánh canh giò heo. Khách đến ủng hộ rất đông vì muốn gặp lại thần tượng môn đua xe đạp một thời , cũng như muốn nghe anh kể thời vàng son của môn đua xe đạp VNCH.  Ngoài ra, thức ăn nơi đây cũng ngon và giá cả không mắc lắm! Trong hẻm tiệm hình cũng có nhà Vũ Sư Nguyễn Thống và Nhạc Sĩ Nguyễn Ánh Chín nổi tiếng với “Buồn ơi!Ta Xin Chào Mi và Đêm Nay Ai Đưa Em Về.”

   

Cạnh hẻm tiệm hình Văn Hoa là Billards và Phở cùng mang tên Vạn Lợi nằm liền với nhau. Kế bên là một con hẻm cụt, có một cây Đa nhiều tuổi. Đầu hẻm có ông thợ chuyên môn sửa giầy dép và cạc táp giá bình dân. Thỉnh thoảng, ông biểu diễn một màn giựt gân. Ông ghim cây kim vào lưng bàn tay hay cắm phía trên lông mày, trong lúc tay vẫn kéo chỉ. Sau đó là hiệu kem Hoàn Kiếm, số 378 HBT với hai loại kem đậu xanh và sầu riêng độc đáo không nơi nào sánh bằng. Tiếp theo là tiệm chụp hình Mỹ Quang do hai anh em ruột cùng làm chủ. Trước tiệm có một tủ kính khoe hình các người đẹp ăn ảnh. Trong đó có hình cô nữ sinh lớp Đệ Tứ Trường Tư Thục Huỳnh Thị Ngà dáng liêu trai, với mái tóc buông xoả dài như nữ ca sĩ Thanh Thúy. Lúc đó chúng tôi còn ở lứa tuổi học trò thò lò mũi xanh, ăn chưa no, lo chưa tới, mà đứa nào cũng ngắm nghé nhào vô tìm cách "gõ cửa trái tim." Mỗi ngày đi học ngang qua, tụi tôi đều dừng lại vài phút để chiêm ngưỡng người tình có chân dung này.

Thế rồi! Vào một buổi trưa tan trường nắng đẹp, nàng e ấp chiếc cặp da trên ngực, như đang đứng chờ ai trước cổng trường. Thình lình từ xa có một chiếc Vespa chạy trờ tới, thắng gấp, ngừng lại mời nàng lên xe. Đó là một chàng Phi Công hào hoa, phong nhã, danh tiếng muôn đời, đeo cây Rouleau P38 với cái báng inox xề xệ và kính Rayban gọng vàng quay lại nói nho nhỏ bên tai nàng, chắc là xin lỗi đã đến trễ vì vừa mới thi hành xong phi vụ cần phải bàn giao một số thủ tục. Nhìn cảnh này chúng tôi thất vọng ê chề vì “Trái tim không ngủ yên của nàng.” đã có người đánh thức. Khoảng vài năm sau được tin cô theo chồng bỏ cuộc chơi rất sớm. Ba Má cô an tâm, không còn sợ cô bị ong vờn, bướm lượn mà chỉ một phút yếu lòng sẽ tiêu tan cuộc đời. Cô đã vâng lời ba má bước xuống thuyền rồng ra khơi. Bỏ đi những cuộc tình thời hoa mộng với nhiều kỷ niệm của tuổi học trò thường buồn vu vơ,

Tôi cũng kể thêm Garage Chín Lê, nơi sửa chữa xe hơi nổi tiếng, có con hẻm nhỏ thông ra được đường Trần Quang Khải. Nếu nhìn sang bên kia đường sẽ thấy xe nước mía của chị Hai, số nhà 186 B Trần Quang Khải. Chị có hai cô em gái, trong đó có cô em tên ở nhà là D.. là nữ sinh trường Lê Văn Duyệt rất mi nhôn. Khách đa số là nam sinh, vừa đến thưởng thức nước mía nguyên chất giá bình dân, vừa xung phong tình nguyện rửa ly giùm để lấy điểm. Nhưng tất cả đều trớt quớt, vì mẹ em rất khó, kềm kẹp em quá kỹ, đi đâu cũng có cậu em trai út kè kè làm bo đì ga, làm chàng nào có muốn theo cũng khó bám sát được mục tiêu. Do đó anh nào dự tính xáp lá cà lại gần cũng phải “đành xa nhau” cho chắc ăn, khỏi phải ca bài “sầu lẻ bóng.”

Nghe đâu, sau này em lập gia đình với một Sĩ Quan Không Quân Không Phi Hành làm vỡ mộng bao chàng trai toan rắp ranh bắn sẻ. Trong đó có một chàng thuộc binh chủng chiến đấu quanh năm ngụp lặn ở “Bưng Biền và Rừng Lá Thấp” là một ứng cử viên có nhiều triển vọng, nhưng cuối cùng có lẽ tại duyên số hoặc gia đình em sợ em sớm thành Quả Phụ Thơ Ngây, nên ngăn cấm và chàng đành phải hát bài ca “Ngăn Cách” mãi!

Sau 30 tháng Tư, 1975 chàng ghi danh học một khoá ở Đại Học Không Có Ngày Tốt Nghiệp khoảng gần mười năm. Bây giờ chàng định cư ở Nam Cali. Bỗng nhiên trở thành văn sĩ, thỉnh thoảng có bài viết của chàng xuất hiện trên một số báo địa phương và Đặc San Quân Đội. Còn nàng, nghe đâu gia đình đang ở Canada. Có thể coi như “Chuyện Tình Thời Chinh Chiến”, không đi đến đoạn kết!

Bên cạnh hẻm Chín Lê là tiệm thịt bò Thành Thể với cậu ấm tên N.., biệt danh là N..Thịt Bò.thuộc loại con cưng, được cha mẹ thương sắm cho một xế nổ hai bánh để đến trường, trong khi bạn bè cùng trang lứa chỉ dùng lô ca chân hay xe đạp là cao cấp nhất rồi!. Anh chàng này võ nghệ đầy mình, đệ tử trung thành của Võ Sư  người Nhật tên Watanabé, một Sĩ Quan trong Quân Đội Thiên Hoàng ở lại VN lập nghiệp bằng nghề dạy võ. Môn sinh của ông rất đông và đã đoạt nhiều giải thưởng trong các giải thi đấu. N.. được các người làm công của tiệm, chân tay vạm vỡ, bắp thịt cuồn cuộn và mạnh khoẻ thường xuyên săn sóc lấy điểm với ông chủ nhỏ. Họ sẵn sàng bảo vệ cậu ấm mỗi khi lâm chiến với các đấng giang hồ trong vùng đến hỏi thăm sức khoẻ. Sau này, nghe nói, N. làm cận vệ cho một xếp lớn trong ngành An Ninh Không Quân VNCH. Cũng nói thêm cạnh thịt bò Thành Thể có  một tiệm thịt bò khác là Đình Thể, tiệm vàng Hữu Thành, nhà thuốc Đông Y Đức Nguyên, số 350 HBT của Đông Y Sĩ Chánh Ký. Tuy nhiên, tiệm vàng Mỹ Thịnh ở sát bên là có vẻ đặc biệt, vì ông bà chủ đã cùng nhau hợp tác tăng gia sản xuất gần một tiểu đội toàn là công chúa. Sau này, có lẽ nhờ khấn nguyện hay đi đến các chùa, đền, miếu, nhà thờ cầu xin. Nên ông bà kiếm được thêm một hoàng nam? Các con gái của ông bà đều tướng cao nghều nghệu, dong dỏng, hầu hết đều học trường Đầm.   

Qua khỏi đường Bà Lê Chân là Y Viện miễn phí Tân Định, số 338 HBT, chuyên chữa bệnh cho người nghèo. Cạnh bên là chợ Tân Định, một ngôi chợ cũng thuộc loại tầm cỡ ở Sài gòn. Chợ đúng là của nhà giàu vì hàng ngày xe hơi láng coóng đưa các bà, các cô đến đây mua thịt cá, hoa quả, vải vóc toàn là các thứ tuyển chọn. Trước chợ có những sạp trái cây trưng bày rất đẹp mắt với những trái vú sữa màu tím chín mộng, sầu riêng thơm ngát, chôm chôm, soài, bòn bon, lê, táo, dâu, bưởi, ổi xá lị. mận sọc…Mùa nào, quả nấy. Chính giữa mặt tiền của chợ, phía trên cao là chiếc đồng hồ tròn, đường kính rât to, càng tô điểm cho chợ Tân Định thêm một hình ảnh uy nghi, bề thế. 

Buổi chiều bên hông chợ, nằm trên đường Trần Văn Thạch. Đầu ngã ba góc Hai Bà Trưng là Quán Bar Bình Viện bán la de, rượu đế, củ kiệu, tôm khô, các món nhậu. Ngoài ông chủ, còn có các con gái, nhìn thì hiền lành, nhưng khách cà giựt là sẽ thấy các cô ra tay. Thỉnh thoảng cũng xảy ra những trận thư hùng, bàn ghế bay tứ lung tung, chai lọ bể nát nằm ngổn ngang trên lối đi, vì các đệ tử lưu linh quá chén, lời qua tiếng lại, hay không còn kiểm soát được mình. Chính quyền địa phương phải can thiệp. Ai lỗ đầu sứt trán có Y Viện Tân Định kế bên lo giùm. Còn lại thì được mời về chi cuộc Cảnh Sát Tân Định lập biên bản vi phạm trật tự nơi công cộng.

Ngoài ra có thêm các xe hủ tíu, mì hoành thánh, khô mực, bắp nướng mỡ hành, hột vịt lộn, ốc gạo, ốc hương, ốc len xào dừa, cháo hột vịt muối, nem nướng, bánh ướt, sâm bổ lượng với món hột gà nấu với nước trà, có lẽ  không thể nào tìm thấy ở bất cứ nơi đâu? Sinh hoạt buôn bán sầm uất đã tạo nên hoạt cảnh ồn ào, náo nhiệt cho đến nửa đêm về sáng. Xe nào ngang qua cũng bị các các em nhỏ chạy ra chận lại mời mọc. Đôi khi lời qua tiếng lại làm phiền người qua đường. Đặc biệt, khoảng 9 giờ tối có hai anh Thương Phế Binh: người mù hai mắt, người mất một chân đến từng bàn mời khách mua vé số. Một anh chơi đàn Guitar, còn anh kia vừa hát,vừa nhịp Tamborine những bản nhạc lính nổi tiếng vào những thập niên 60s, 70s : Rừng Lá Thấp, Hai Mươi Bốn Giờ Phép, Trên Bốn Vùng Chiến Thuật, Thành Phố Buồn, Tình Thư Của Lính, Chiều Mưa Biên Giới, Bức Tâm Thư, Vọng Gác Đêm Sương, Tàu Đêm Năm Cũ…Thực khách thường mua ủng hộ. Có người không mua, nhưng biếu tiền, các anh từ chối là mình chỉ bán vé số và cảm ơn người hảo tâm.

Nhìn sang bên kia đường là tiệm trà Mậu Ký lấy hình con chuột làm biểu tượng.

Bước sang đường Trần Văn Thạch (nay là Nguyễn hữu Cầu) là một tiệm sản xuất bánh mì, ngõ hẻm kế bên số 302 HBT là lò luyện ca sĩ mầm non của ba nhạc sĩ Lê Minh Bằng gồm: Lê Dinh, Minh Kỳ và Anh Bằng. Nhạc sĩ Lê Dinh đang ở Canada, nhạc sĩ Anh Bằng vừa mất ở Nam Cali khoảng hơn hai năm, còn nhạc sĩ Minh Kỳ kẹt lại VN sau 30/04/1975 và đã chết tức tửi trong trại tù Suối Máu vào năm 1976.

Ngày ngày, các em ôm mộng làm ca sĩ đến đây học nhạc lý, luyện giọng để hy vọng trở thành ca sĩ được trình diễn ở phòng trà, đại nhạc hội, đài phát thanh, đài truyền hình…. Không nghe nói có ca sĩ nào thành danh xuất thân từ lò luyện này? Kể tới là nhà thuốc Kim Khuê có con cọp nhồi bông rất uy nghi được bày trong tủ kính trước tiệm. 

Tiếp đến một tiệm chụp hình nữa cũng khá nổi tiếng là Luyến Photo, trường dạy đánh máy chữ Lectason. Cách đó vài căn là hiệu bán kính đeo mắt Kính Tiên số 274 Hai Bà Trưng, phía trước bày biện các hủ keo lớn đựng cà phê hột đủ loại, đủ hiệu để xay cho khách mua mang về nhà.Tiệm nằm ngay góc Đinh Công Tráng và Hai Bà Trưng. Kế bên là tiệm chụp hình Duy Hy số 76 ĐCT. Cũng trên con đường ĐCT này phải kể thêm bánh xèo ĐCT, Trường Tân Thịnh, đổi tên thành Les Lauriers, Văn Minh, Đuốc Sống ), hẻm Cảnh sát vì đa số bà con ở đây phục vụ trong ngành cảnh sát, hay còn gọi là hẻm Tùng Lâm vì có nhà danh hài Tùng lâm. Nếu đi hết xóm sẽ gặp đường Trần Văn Thạch, bên kia đường là rạp hát Moderne và nhà sách Yểm Yểm Thư Quán.

Đi bộ qua đường Đinh Công Tráng là tiệm hòm Vạn Thọ, tiệm giày Trinh Shoes. Có lẻ con gái chủ tiệm có cô tên Trinh? Các tay chơi thường thích đến đây để đóng những đôi giầy theo ý thích của mình hay sắm các đôi giầy nhập về từ Ý Đại Lợi và tiệm may mang tên Đô Hội. Kế tiếp là Bưu Điện Tân Định, có con hẻm nhỏ đi ra được đường Hiền Vương. Trong hẻm có một khoảng đất rộng như lòng chảo với mấy cây me già rất sai trái. Con nít các nơi thường kéo đến hái me, đá banh, chơi năm mười, u bắt mọi, tạt lon, đánh đáo hay bắn đạn. 

Đặc biệt, đầu hẻm phải kể thêm tiệm hòm tên Tobia nối tiếng hơn một chút, vì có quý tử tên H…, biệt danh H…Tobia, cựu SVSQ/KQ giải ngũ vì bị tai nạn khi đáp ở trường bay. Công tử H… là tay chơi có hạng ở Sàigòn lúc bấy giờ. Nay, chàng đã già và gác kiếm quy hàng, không còn là dân chơi cầu ba cẳng nữa! Anh chuyển sang vui thú điền viên với chim, hoa, cá, cảnh và chăn nuôi bốn mươi con thú. Chiều chiều đón nghe Radio chờ kết quả công bố cũng đủ lãng quên đời.

Cuối cùng, là tiệm làm cửa sắt, máng xối và hàn gió đá của nhà hai anh em cua rơ xe đạp đội Quân Vận nổi tiếng một thời: Trần Gia Thu và Trần Gia Châu. Vài ngày trước mỗi lần có tổ chức cuộc đua, cả hai anh em thường đem xe đạp của mình ra kiểm soát lại tất cả: dây xên, đạn, líp, thắng, vỏ, ruột… và vô dầu mỡ rất kỹ lưỡng. Sau đó đạp thử vài vòng. Nhích thêm vài mét là ngỏ hẻm số 218 HBT, đi ra được đường Hiền Vương. Nếu queo phải gặp trường dạy lái xe hơi Hiền Vương hay Mayer của ông Giáp Văn Thập, tức ông Nghị Còi Ô Tô. Cạnh bên là nhà của nghệ sĩ hài Mỹ Trinh số 110 HV, có lúc cô mở cà phê tên Giáng Châu rất đông khách, nhà số 114 HV là tiệm cơm tấm Hiền vương, với món bì, sườn nướng, chả trứng và xíu mại độc đáo không nơi nào ngon bằng! Nếu như quẹo trái, đi thêm hơn hai mươi mét là trường Mẫu Giáo Michelet.

Tóm lại, chỉ một đoạn đường không dài lắm mà biết bao nhiêu điều để viết, để tả và để hoài niệm. Hiện nay các nhà ở, cửa tiệm ngoài mặt đường đã thay đổi gần hết. May ra Cầu Kiệu, nhà thương Tân Định, nhà thờ Tân Định…còn hiện diện thêm một thời gian dài nữa!

Ôi!Tân Định của tôi và những ai có cảm tình với Tân Đinh. Dù bất cứ không gian và thời gian nào vẫn mãi mãi không bao giờ quên.

Trần Đình Phước

(San José,California )