title

Mối liên hệ giữa các trường đại học Mỹ và chính quyền Trung Quốc

FB Uyen Vu

Gần đây báo chí phe tả la rùm trời về vụ ĐH Harvard bị TT Trump đình chỉ khoản tài trợ lớn của chính phủ với trường này. Họ giựt tít rất ghê, chẳng hạn như "Giới học thuật đấu với Trump" hay đểu cáng hơn khi họ gọi ông Trump là 'mất dạy' vì đám đụng tới 'ngôi đền thiêng Harvard'...

Tất nhiên, đây là vụ lớn và ẩn chứa nhiều vấn đề hơn kiểu giựt tít đầy tráo trở như trên. Tôi thử tìm hiểu liệu có vấn đề gì về yếu tố Trung Quốc tại các trường đại học Mỹ hay không... và thấy rất nhiều thứ cần làm sáng tỏ hơn.

Điều đầu tiên là mối liên hệ giữa các trường đại học Mỹ và chính quyền Trung Quốc

Các trường đại học Mỹ từ lâu đã có mối quan hệ hợp tác với Trung Quốc, chủ yếu thông qua các chương trình trao đổi học thuật, nghiên cứu chung, và tài trợ tài chính. Tuy nhiên, mối liên hệ này đã bị đặt dưới sự giám sát chặt chẽ trong những năm gần đây, đặc biệt từ thời chính quyền TT Trump.

Nhiều trường đại học Mỹ, như Đại học Harvard, Đại học Columbia, và Đại học Michigan, đã thiết lập quan hệ đối tác với các trường đại học Trung Quốc để trao đổi sinh viên, giảng viên, và nghiên cứu chung.

Ví dụ, Đại học Bắc Hàng (Beihang University) – một trường nghiên cứu quân sự hàng đầu của Trung Quốc – từng hợp tác với hơn 50 trường trên thế giới, bao gồm 5 trường cao đẳng và đại học Mỹ như Đại học Michigan, Đại học Columbia, và Đại học Carnegie Mellon.

Các trường đại học Mỹ và Trung Quốc thường hợp tác trong các lĩnh vực như khoa học, công nghệ, và biến đổi khí hậu. Theo Wikipedia, các tổ chức như Hội đồng Quan hệ Đối ngoại và Viện Brookings đã làm việc với đối tác Trung Quốc để thảo luận về giải quyết biến đổi khí hậu.

Chính phủ Trung Quốc đã cung cấp tài trợ đáng kể cho các trường đại học Mỹ, nhưng điều này gây ra lo ngại về sự minh bạch. Năm 2020, Bộ Giáo dục Mỹ điều tra Đại học Harvard và Đại học Yale vì không khai báo số tiền tài trợ $375 triệu đô từ các chính phủ như Trung Quốc, Nga, và Iran.

Trong 6 năm (2014-2019), các học viện liên kết với quân đội Trung Quốc đã chi $88 triệu đô cho các trường Mỹ, theo tờ Washington Free Beacon.

Chương trình Ngàn Tài Năng: Chính quyền Trung Quốc triển khai chương trình “Ngàn Tài Năng” để thu hút các nhà khoa học và chuyên gia nước ngoài, nhưng Mỹ cáo buộc chương trình này là công cụ để đánh cắp công nghệ.

Năm 2020, Giáo sư Charles M. Lieber, chủ nhiệm khoa hóa học Đại học Harvard, bị Bộ Tư pháp Mỹ buộc tội vì che giấu mối quan hệ tài chính với chính phủ Trung Quốc và tham gia chương trình này, đồng thời cộng tác với Đại học Công nghệ Vũ Hán.

Vụ Zaosong Zheng: Cũng trong năm 2020, FBI bắt giữ nhà nghiên cứu Trung Quốc Zaosong Zheng vì đánh cắp các tế bào ung thư từ một phòng thí nghiệm của Đại học Harvard để mang về Trung Quốc.

Đại học Bắc Hàng, một trường liên kết với quân đội Trung Quốc, đã bị Mỹ trừng phạt vì lo ngại về an ninh. Trường này từng công khai mối quan hệ với các trường Mỹ nhưng sau đó xóa thông tin khỏi trang web của mình khi bị điều tra.

Chính quyền ông Trump đã tăng cường các biện pháp nhằm hạn chế mối quan hệ giữa các trường đại học Mỹ và Trung Quốc, bao gồm yêu cầu minh bạch về tài trợ nước ngoài và trục xuất các nhà nghiên cứu bị nghi ngờ làm gián điệp.

Mỹ tiếp tục gây áp lực với Trung Quốc về các cáo buộc vi phạm bản quyền trí tuệ và hạn chế Trung Quốc tiếp cận công nghệ bán dẫn, theo Bộ trưởng Tài chính Janet Yellen năm 2024.

Các nguồn từ Mỹ, như Bộ Tư pháp và Washington Free Beacon, nhấn mạnh rằng mối quan hệ giữa các trường đại học Mỹ và Trung Quốc là một mối đe dọa an ninh, với cáo buộc Trung Quốc sử dụng giáo dục để đánh cắp công nghệ và gia tăng ảnh hưởng.

Điều này phản ánh bối cảnh cạnh tranh chiến lược Mỹ-Trung, nơi Mỹ coi Trung Quốc là “đối thủ cạnh tranh số một” (theo Tạp chí Cộng sản).

Cho đến thời TT Trump 1.0 thì mối quan hệ này mới bị đặt dưới sự giám sát nghiêm ngặt do lo ngại về gián điệp và đánh cắp công nghệ, với các trường hợp nổi bật như vụ Giáo sư Charles M. Lieber tại Harvard và Zaosong Zheng.

Một số nhà khoa học và nhà giáo dục Mỹ cho rằng các biện pháp của chính phủ Mỹ vi phạm tự do học thuật và cản trở hợp tác quốc tế, vốn có thể mang lại lợi ích chung cho nhân loại. Họ so sánh các hành động này với “Nỗi Kinh Hoàng Đỏ” thời Chiến tranh Lạnh, cho rằng Mỹ đang phản ứng thái quá.

Tuy nhiên, nếu không kiểm soát, Mỹ có nguy cơ mất lợi thế công nghệ vào tay Trung Quốc, như lo ngại của Giáo sư Rosemary Foot và Amy King về việc Trung Quốc phát triển công nghệ tiên tiến với ý nghĩa quân sự.

Tôi còn đặc biệt quan tâm đến hơn 100 "Viện Khổng Tử' đã bành trướng tại các trường đại học Mỹ, đặc biệt dưới thời TT Obama...