title

THỰC PHẨM NHIỄM HÓA CHẤT

Bún dùng chất phát quang có độc hại không ?

Khoa học chế tạo ra các loại tinopal phát quang là để dùng trong công nghiệp, chứ đâu có ai nghĩ đến dùng tinopal trong bún đâu. Mà không chỉ có bún, người ta còn dùng tinopal trong bánh cuốn, bánh hỏi, bánh canh, bánh ướt…

(Sau đây là bài đối thoại của phóng viên Bích Hiền với ông Vũ Thế Thành trên báo Soha, 2018)

------------------------

Bích Hiền : Một bài báo giật cái tựa đề : Bún đang giết dần giết mòn cơ thể bạn… Không biết thông tin này có xác thực không ? Tôi sợ rằng nhiều người đọc xong sẽ không dám ăn bún nữa.

Vũ Thế Thành : Báo nào mà ăn nói ác ôn vậy ? Không có bún thì bỏ luôn bún riêu, bún bò, bún thang, bún ốc… à ? Rồi chả cá Lã Vọng, chả giò nem rán, rựa mận… không có bún làm sao nuốt trôi ? Chỉ có một vài lò bún làm bậy thì cơ quan hữu trách kiểm tra và phạt, chứ vơ đũa cả nắm cho cả làng bún như thế thì coi sao được !

BH : Người ta nói trong bún có cho thêm chất tạo bóng gì đó, loại mà vẫn dùng cho vào bột giặt để tẩy trắng quần áo.

VTT : Không phải chất tạo bóng, mà là chất làm trắng quang học, gọi chung là tinopal. Làm trắng quang học là làm trắng thế nào ?

Bạn biết rằng, ánh sáng thấy được gồm bảy màu chính : đỏ, cam, vàng, lục, lam, chàm, tím là bảy sắc cầu vồng đó. Nếu trộn bảy màu này lại với nhau thì ra ánh sáng trắng.

Chất tinopal hấp thu ánh tia cực tím (nằm sát phổ màu tím). Tia cực tím không phải là ánh sáng thấy được, nhưng tinopal hấp thụ ánh sáng không thấy được này, và phóng ra ánh sáng thấy được ở phổ màu xanh bleu. Màu xanh này phụ với màu ngà vàng làm ra màu trắng sáng.

Áo trắng mặc lâu thường hơi ngả vàng do lẫn protein, chất béo trong mồ hôi, rất khó tẩy sạch. Hồi tôi còn nhỏ, vẫn thấy mẹ tôi giặt áo màu trắng. Giặt xong bà nhúng áo trắng vào chậu nước có thêm giấy tẩm màu xanh, gọi là giấy bleu, làm áo trở nên trắng sáng như mới. Giấy bleu này có tẩm chất tinopal.

Chất tinopal biến áo ngả vàng thành trắng sáng, thực chất là đánh lừa thị giác, chứ cái áo vẫn còn nguyên màu vàng ngà, không làm mất được.

Bây giờ, các nhà sản xuất cho thẳng tinopal vào trong bột giặt. Không chỉ dùng trong bột giặt, người ta còn dùng tinopal trong sản xuất giấy, nhựa, sơn, và cả trong mỹ phẩm nữa. Thiên hạ dễ bị đánh lừa bởi cái đẹp, chứ đâu riêng gì bún.

BH : Nghe nói chất này có thể làm bún… phát sáng ?

VTT : Đúng vậy. Tinopal có thể phát huỳnh quang, bởi vậy mới gọi tinopal là chất làm trắng quang học. Bún làm ra có màu hơi ngả vàng. Cho tinopal vào để làm trắng bún, giống như làm trắng áo như tôi vừa nói, trông cho đẹp mắt thôi, chứ bún thực chất vẫn còn màu ngả vàng.

BH : Ăn bún có tinopal có hại cho sức khỏe không?

VTT : Khoa học chế tạo ra các loại tinopal là để dùng trong công nghiệp, chứ đâu có ai nghĩ đến dùng tinopal trong thực phẩm đâu. Việt Nam mình sáng tạo quá mức, khoa học theo không kịp, nên chưa có nghiên cứu nào nói đến độc hại của tinopal đến sức khỏe con người theo đường ăn uống. Nghiên cứu ảnh hưởng của tinopal đến môi trường, và dị ứng trên da thì có.

Có nhiều loại tinopal, nhưng cần lưu ý rằng, tinopal, bất kể tinopal loại gì, đều không có trong danh mục phụ gia được phép dùng trong thực phẩm. Việt Nam cũng vậy, mà trên thế giới cũng thế. Sử dụng tinopal trong thực phẩm là vi phạm quy định an toàn thực phẩm.

BH : Người ta cũng nói, bún bán trên thị trường có chứa hàn the. Thông tin này có thật không, thưa ông? Cho hàn the vào bún nhằm mục đích gì ?

VTT : Người ta thêm hàn the để bảo quản, vì bún dễ hư. Nhưng tôi cần nhấn mạnh, chỉ một số ít nơi làm bún, làm bánh canh… vi phạm thôi, và đó là việc của cơ quan hữu trách, chứ không thể nói tất cả bún trên thị trường là có hàn the. Hàn the cũng là chất cấm dùng trong thực phẩm.

BH : Có dấu hiệu nào để nhận ra bún có dùng chất phát quang hay dùng hàn the không?

VTT : Với chất phát quang, bạn ra chợ ăn bún, nếu muốn biết thì mang theo… đèn pin đa năng. Loại đèn này phát ra tia tử ngoại, dùng để rọi phân biệt tiền giả tiền thật. Lấy đèn này rọi vào bún mà phát sáng là bún có xài tinopal.

Còn bún có dùng hàn the thì phải đưa vào phòng thí nghiệm mới biết được. Dùng giấy thử không chính xác.

VŨ THẾ THÀNH - BÍCH HIỀN (biên tập lại năm 2025)