title

Có một ngôi đền Việt Nam ngoại ô Paris

Không chỉ độc đáo về kiến trúc, đền kỷ niệm Tử sĩ Đông Dương còn là một chứng nhân lịch sử cho mối quan hệ Pháp – Việt.

Đền kỷ niệm Tử sĩ Đông Dương hay Hoài Nam nghĩa sĩ miếu là tên gọi một ngôi đền Việt dựng trong Vườn thuộc địa (Jardin colonial de Nogent-sur-Marne) nằm ngoại ô Paris nước Pháp. Đây là một công trình đặc biệt, được coi là một chứng nhân lịch sử cho mối quan hệ Pháp – Việt.

Lịch sử ngôi đền bắt đầu vào năm 1905, khi quan đẩu tỉnh Thủ Dầu Một là Ernest Outrey đã ra lệnh làm cấp tốc một ngôi nhà bằng gỗ dựa theo kiểu thức của đình Bà Lụa, sau đó chuyên chở bằng tàu đem qua Pháp để tham dự cuộc triển lãm Colonial Exhibition Marseille tổ chức vào năm 1906.

Năm 1907, chính quyền Pháp đem công trình đến triển lãm lần thứ hai trong một khu vườn ở vùng ngoại vi Paris (đường 45bis, đại lộ Belle-Gabrielle, ở Vườn thuộc địa). Ngôi đền nằm tại vị trí này cho đến nay.

Vào thời điểm Thế chiến I kết thúc, người Pháp mới nghĩ đến việc dành một phần trong Vườn thuộc địa để xây dựng những đài tưởng niệm các chiến sĩ xuất thân từ những xứ thuộc địa của Pháp đã hy sinh. Để phản ánh văn hóa của từng dân tộc, người ta cho xây dựng các đền đài tưởng niệm mang phong cách kiến trúc đặc trưng truyền thống của các dân tộc nhà đình phục vụ triển lãm của xứ Nam Kỳ đã được người Pháp tận dụng làm ngôi đền tưởng niệm hơn 1.500 người lính Việt Nam tử trận vì nước Pháp.

Vào ngày 9/6/1920, lễ khánh thành ngôi đền được tổ chức trang trọng với sự tham dự của nhiều quan chức cao cấp Pháp như Albert Sarraut, thống chế Joffre, Alexandre và Đặng Ngọc Oanh – viên quan đại diện cho Hoàng Đế Việt Nam. Ngoài ra còn có các cựu chiến binh Việt, Pháp đang sinh sống tại Pháp.

Trước đó, người ta cho phục hồi lại bàn thờ và các vật dụng trang trí được thực hiện bởi chính các nghệ nhân người Việt trong Nam ngoài Bắc: gốm Cây Mai trong Nam, những tấm biển sơn mài ngoài Bắc, một chiếc lư đồng như phiên bản của cửu đỉnh tại cung thành Huế. Các lễ vật cúng bái như nhang đèn, pháo, trống, chiêng…cũng được chuyên chở gấp rút từ Việt Nam qua.

Từ lúc đó, ngôi đền trở thành điểm tham quan lễ bái cho những người Việt Nam có dịp đến Pháp. Vị thượng khách quan trọng bậc nhất trong số này chính là nhà vua của An Nam. Vào ngày thứ hai, 26/6/1922, vua Khải Định (vị vua Việt Nam đầu tiên công du sang Pháp) với con trai là hoàng tử Bảo Đại, cùng quan Thượng thư Thuộc địa Albert Sarraut đến thăm ngôi đền.

Thế chiến II xảy ra, có thêm khoảng 1.400 binh lính người Việt chết cho nước Pháp. Chính quyền Pháp cho dựng thêm tấm bảng trong ngôi đền để ghi danh họ.

Thế chiến vừa kết thúc, Pháp lại sa lầy vào cuộc chiến 9 năm với Việt Nam, kết thúc bằng thảm bại ở Điện Biên Phủ. Tên của những người Việt ngã xuống trong hàng ngũ quân Pháp lại được bổ sung tại ngôi đền.

Có thể nói, đền kỷ niệm Tử sĩ Đông Dương luôn gắn liền với các sự kiện lịch sử quan trọng của Pháp và Việt Nam.

Đến ngày 21/4/1984, một trận hỏa hoạn đã thiêu rụi ngôi đền.. Trên nền cũ, chỉ còn lại lối đi tam cấp có tạc hình rồng bằng đá. Năm 1992, người ta cho xây một kiến trúc mới đơn sơ, nhỏ hơn trước…