title

Nhật Bản Mùa Xuân sau COVID

Dự định viết một bài về nước Nhật vừa mới mở cửa lại trước mùa hoa đào năm nay, sau hai năm then gài cửa đóng, để gởi các bạn đọc. Có tấm hình chụp vội hôm qua ở một công viên cách Tokyo một giờ rưỡi xe lửa, một cặp vợ chồng ngồi ăn trưa với nhau dưới gốc cây đào đang nở rộ, với chỉ mấy vắt cơm, mấy xiên thịt gà nướng và hai chai trà xanh. Đây là điều thấy khắp mọi nơi, giữa bè bạn, gia đình, đồng nghiệp, trong mùa hoa đào.

Có lần thấy một nhóm người lớn tuổi, chắc cỡ mình, ngồi ăn uống nói cười vui vẻ với nhau quanh một chiếc bàn gỗ dưới những cây đào nở đầy bông trắng hồng rất đẹp, trong một công viên nhỏ ít người qua lại. Hỏi ra, họ là những người bạn học từ thuở trung học, mỗi năm gặp nhau một lần ở đây vào mùa hoa đào nở. Tiệc hàng năm của họ không có chi hoành tráng. Trên bàn chỉ thấy mấy hộp cơm trắng, mấy xâu thịt nướng, mấy củ khoai, vài bao bánh ngọt, những chai trà xanh, ô-long… nhưng tình bạn họ vun quén năm, sáu mươi năm qua chắc cũng đẹp, đậm đà và bền vững như những cây đào chung quanh chiếc bàn họ đang ngồi, do chính tay vài người trong nhóm tự trồng khi còn là học sinh trung học.

Có nhiều bạn muốn biết thêm nước Nhật ra sao sau Covid. Hôm nay xin chia sẻ với các bạn thêm vài tấm hình ở Tokyo Midtown buổi chiều tối trong mùa hoa đào này. Vì không mang theo “đồ nghề”, chỉ dùng cái Iphone thôi, các bạn cảm phiền.

Suốt cả tuần nay Tokyo chỉ có một ngày nắng, hôm nay mưa đã tạnh thì khăn gói về vùng Kyoto/Osaka. Hai tuần nữa khi về lại đây thì những cây đào mượt mà nầy chỉ còn những cành cây cằn cỗi, phủ đầy rêu, trơ trụi. Vì thế mà chuôi kiếm của người samurai thường khắc cánh hoa đào để biểu tượng cho cuộc đời hào hùng, đẹp đẽ mà ngắn ngủi, đầy bất trắc.

Nhưng không sao, có nhiều thứ hoa khác sẽ nở. Vì mưa, nên cả tuần qua chỉ đi quanh quẩn và tìm chỗ ăn, thôi bây giờ mình nói chuyện ăn. Khi nói tới ẩm thực của người Nhật, nhiều người nghĩ ngay tới cá sống, sushi và sashimi, nhưng không phải như vậy. Chỉ ở tiệm sushi mới luôn có sushi và cá sống, ở những tiệm ăn khác có thể có món cá sống trong thực đơn, nhưng chỉ là một trong những món khai vị, ăn thêm thôi. Như người mình đi ăn tiệm thì gọi thêm chả giò nhưng thức ăn Việt Nam đâu phải chỉ có chả giò.

Đồ ăn nấu chín của Nhật rất tinh tế và đa dạng. Cái gì cũng ngon. Không chỉ thức ăn phổ thông như ramen, udon, soba... những món khác như yakitori (gà nướng), cá nướng, đậu hũ, rau quả... rất đặc sắc. Ngoài thức ăn truyền thống của mình, người Nhật, như có người bạn Nhật nói, mang thức ăn trên thế giới về rồi "cải tiến" cho hợp với khẩu vị của họ, cho "ngon" hơn. 

Mà đúng vậy, thức ăn Tây và Ý ở đây thanh tao mà lại rất đậm đà. Họ chú trọng sự tươi tốt của thực phẩm, gia vị chỉ giúp tăng thêm hương vị, không làm thay đổi sự đặc thù của món ăn: nêm nấu giỏi để biến món nầy thành món kia, ăn gà mà tưởng ăn vịt chẳng hạn! Như món gà nướng, chỉ cần gà thật tươi, nướng trên bếp than, xong rắc lên chút muối biển (sea salt). Hay sushi chẳng hạn, cá nào thì vắt thêm chút chanh, cá nào thì rắc thêm chút muối, hay gia giảm wasabi. Tài năng, kinh nghiệm, quá trình học tập của người chef là ở chỗ nầy. Có tiệm còn không để ra xì dầu và wasabi. Họ dọn sao mình ăn vậy. Có thể thích có thể không thích, nhưng không ai nỡ "phá hủy" tài năng của người chef bằng cách thêm cái nầy bớt cái kia cho đúng ý mình. Không ai mua bức tranh về rồi tô thêm chút xanh chỗ nầy, chút đỏ chỗ kia cho hợp với mắt mình!

Người Nhật chú trọng đặc biệt vào sự tươi tốt, chất lượng của thực phẩm. Trái cây như dâu tây, táo Fuji hay rau quả như khoai lang, bí rợ, củ sen, măng… Cực kỳ ngon. Sau năm sáu giờ chiều là các ông bà nội trợ đã lẩn quẩn quanh các nơi bán thực phẩm ở siêu thị, thường là sushi, sashimi, thịt nướng, gà chiên… chờ họ “mark down”, có khi tới 50%, để mua về ăn tối, rẻ và khỏe hơn là phải nấu nướng.” Vào siêu thị buổi sáng khó có thể tìm thấy thức ăn nấu sẵn còn lại từ ngày trước, ngay cả bánh mì. Ngày nào xong ngày ấy.

Thức ăn ngon, đặc sắc và tươi tốt như thế chắc phải đắt lắm như nhiều người vẫn nghĩ. Với một nơi có nhiều Michelin sao dĩ nhiên không thiếu những tiệm ăn vài trăm đô-la một bữa, phải giữ chỗ qua khách sạn có khi cả tháng trước. Trong tất cả 137 tiệm ăn ba sao Michelin năm 2022 trên thế giới, Nhật có 21 tiệm, sau Tây 31 và trên Mỹ 14. Không phải tất cả 21 tiệm nầy là sushi cả. Trong mấy ngàn tiệm có sao Michelin, Nhật đứng thứ hai với 544. Không biết Việt Nam mình có tiệm nào được một sao chưa.

Thế nhưng có vô số tiệm ăn bình thường khác khắp hang cùng ngõ hẻm đều rất ngon. Nhiều lúc ăn xong trả tiền mà quá ái ngại, không biết những tiệm như thế nầy họ sống như thế nào. Có buổi trưa ghé qua một tiệm Tây nhỏ chừng mười ghế, Chef Otake, bên kia đường. Nghe người chef có qua Tây học nấu ăn. Phần ăn trưa của họ gồm dĩa xà lách rất tươi với cái trứng luộc tròng đỏ đỏ như hạt lựu, một khúc bánh mì ấm với bơ Tây. Món chính, khách có thể chọn hoặc miếng cá hồi xốt cà chua hay thịt bò áp chảo. Tính ra tất cả khoảng mười ba đô-la, bằng hai phần ba một tô phở bột ngọt bột nêm ở Bolsa bây giờ. Nói chi tới New York, nổi da gà, lạnh mình… Còn ái ngại hơn khi người chef còn ra nói chuyện rồi đưa mình ra cửa khi về.

Hầu hết các tiệm ăn đều rất nhỏ, chừng mười mấy ghế, một đầu bếp và một người phụ bếp hay chạy bàn. Những người đầu bếp thường rất trẻ nhưng đã học hỏi, được huấn luyện và làm việc ở những tiệm ăn tiếng tăm nhiều năm trước khi “ra riêng” mở tiệm cho chính mình. Nấu ăn với họ chắc phải là sự đam mê, là cái “nghiệp”. Không chặt chém để mau chóng làm giàu mà, như những công việc khác người Nhật làm, đặt sự tự hào vào những món họ nấu, vào cách trình bày, tiếp khách. Họ hay nói niềm vui của họ là khi biết khách “happy”. Sau bữa ăn đầu bếp cảm ơn khách đã tới, thích món ăn mình nấu và khách cảm ơn đầu bếp đã cho họ một bữa ăn ngon.

Dù đã qua Nhật nhiều lần rồi, nhưng lần này cũng không khỏi ngạc nhiên khi thấy thức ăn ở đây “dễ chịu” quá. Một dĩa mì Ý hải sản, ăn chật vật mới hết, ngay cả trong các nhà ga ở Tokyo, Kyoto, Osaka, Kanazawa… chưa tới 10 đô-la. “Khen” với nhiều người mình gặp, nhưng ở thêm một thời gian, đi thêm nhiều chỗ, gặp thêm nhiều người, mới biết là mình – nhẹ thì vụng về, nặng thì vô cảm, vô tâm – lương của một người Nhật trung bình chỉ bằng một phần ba lương lương người ở Mỹ và nghe đâu nhiều người còn chưa được tăng lương trong hai mươi năm qua!!!

Dù không lạm phát nhiều như ở Mỹ nhưng giá sinh hoạt đã gia tăng, chưa kể hơn hai năm cấm cản du lịch. Nhưng dù có khó khăn họ vẫn duy trì phong cách. Gặp một thanh niên trẻ làm tiếp tân trong khách sạn ở Tokyo, như tất cả người làm việc ở đây, lúc nào cũng chỉnh tề, trang nhã trong đồng phục hay com-lê cà-vạt sẫm màu. Ngày cuối cùng mời anh đi ăn trưa trước khi ra phi trường, trước ca làm việc buổi chiều của anh. Gặp anh trên đường tới tiệm ăn, mặc đồ “thường dân” mà một chiếc giày đen anh mang đã nứt phía trên, lộ ra phần lót màu trắng phía trong.

Nhật là nước xã hội, chi phí y tế và nhu cầu căn bản của mọi người: thực phẩm, phương tiện di chuyển công cộng rất “phải chăng” nhưng những thứ khác rất đắt. Thấy mấy đứa nhỏ đi bộ đến trường, đứa nào cũng đeo một cái backpack giống nhau, có miếng che cong cong phía sau, rất dễ thương. Tìm hiểu hơn, biết cái backpack nầy (randoseku) đã có hàng chục năm, làm bằng tay, có rất nhiều ngăn cho sách vở, giấy bút. Nhưng quan trong hết là họ tính toán để sức nặng của cái backpack, thấy như rất lớn với đứa nhỏ, phân phối ra sao mà không làm đau lưng, đau vai đứa nhỏ khi phải đeo đi bộ hằng ngày, năm nầy qua năm khác. Vì thế mà đi tìm mua một cái, phải là “Made in Japan”, để mang về làm quà. Hỏi không biết bao nhiêu người, tới không biết bao nhiêu chỗ mới tìm ra nơi bán “chính thức” cái backpack nầy. Ở đây những người bán hàng còn mang găng tay trắng khi đem những cái backpack ra cho mình coi. Version cho năm học 2023 đã hết rồi. Họ đang nhận đặt hàng cho vesion 2024 mà phải sáu tháng tới hai năm (!) mới có vì mỗi cái đều làm riêng bằng tay. Giá cả? Từ 500 đến 1000 đô-la. Của hãng có tiếng tăm nhất thì thêm vài trăm đô-la và thời gian chờ đợi sẽ dài hơn. Có nhiều nơi đang có dịch vụ cho thuê backpack nầy.

Ngay cả nhiều năm trước COVID, có người bạn Nhật ở Mỹ về nước dự reunion. Những người bạn học ở Nhật khuyên nên ở Mỹ đi, đừng về lại Nhật. Có nhớ bạn bè và thức ăn thì vài ba năm về một lần được rồi. Bà nghe lời, nghỉ việc, cùng chồng dọn qua Hawaii ở. Giữa đường, thuận tiện cả đôi bề.

Về lại Tokyo thì cherry blossom năm nay, ngoài vài ba cây đào nở muộn còn sót lại đó đây, đã hết. Nhưng, “Mạc vị xuân tàn hoa lạc tận, đình tiền tạc dạ nhất chi mai”, Azalia đủ màu đã nở khắp nơi, cùng với các vườn Wisteria tím thơ mộng khoe hương sắc. Chỉ gởi các bạn vài tấm hình thôi bởi không đủ tài năng và chữ nghĩa để có thể nói lên được cái đẹp của những vườn hoa nầy.

Mong các bạn có thì giờ và cơ hội thu xếp qua Nhật một chuyến, trước coi cảnh sau để... ăn. Đi vào mùa hoa đào khoảng đầu tháng Tư, hay mùa lá vàng mượt mà khoảng cuối tháng Mười Một. Để ngồi bên bờ sông, cạnh một con suối nhỏ nghe nước chảy, hay trên một cái băng ghế trong một công viên vắng người nào đó, chỉ nhìn lá vàng, “nghe” cái lạnh nhẹ nhàng của mùa Thu len lỏi trong da thịt.

Như một bài hát hay, hay một cuốn sách quý, nghe đi nghe lại, đọc đi đọc lại vẫn thấy hay. Nước Nhật cũng thế, mỗi lần qua là mỗi lần biết thêm những điều hay ho mình chưa biết.

Đa số người Nhật không nói tiếng Anh dù nghe đâu họ viết, đọc giỏi và vững vàng với văn phạm. Một phần bởi tiếng nói (tiếng Nhật chỉ có 5 nguyên âm trong khi tiếng Việt-Nam có 12) một phần ngại thực tập, giao tiếp bằng tiếng Anh vì sợ lỗi lầm. Nhưng đừng lo, nếu để ý tìm hiểu hệ thống di chuyển của họ và mang theo vài ba chữ Hán: lối vào, lối ra, người lớn, trẻ em, nhỏ, vừa, lớn... thì cũng đủ xài rồi. Chữ Hán (Kanji) là một trong ba chữ viết của Nhật. Ở tiệm ăn, dù không nói tiếng Anh họ cũng có cách trả lời điều mình hỏi. Có lần hỏi một cô hầu bàn thịt nầy là thịt gì, cô suy nghĩ một tí rồi lấy tay đập đập vào chân, biết ngay là đùi gà nướng.

Có đi thì cũng chỉ nên giới hạn khoảng sáu người thôi, cho dễ dàng tìm ra những tiệm ăn nhỏ rất ngon và “interesting” để trải nghiệm, và để mà “canh chừng” nhau.

– Q. Nguyễn

(Tháng Tư, 2023)

Phụ lục hình ảnh (do tác giả chụp):