title

PHỎNG VẤN Thầy Kunchok Woser (Don Phạm) 

Từ 20 năm trước, tôi có duyên quen biết khi Thầy còn là một thiếu niên Việt ở Quận Cam, sau này thường gọi tắt là “Thầy Don”. Bài viết không có ý tôn vinh khi kể ra những gian nan của học vị Lharampa- vì thực tướng vẫn là không có “cái tôi” và “của tôi” – mà chỉ trình bày về hệ thống tu học của PG Tây tạng, và ngợi ca con đường thanh tịnh hóa thân tâm.

Thầy Kusho sinh tháng 3,1986, có cơ duyên từ thơ ấu theo ba mẹ tới Chùa TD Ling thuộc truyền thống Mũ vàng PG Tây Tạng, tại thành phố Long Beach, quận Los Angeles; Long Beach giáp biên tp Westminster, thủ phủ Little Saigon của Quận Cam.

Hơn mười năm trước, khi từ Ấn Độ về thăm nhà, trả lời các câu hỏi của phóng viên, Thầy Kusho- nói tiếng Việt, cho biết có duyên với chùa Long Beach khoảng 1990 (lúc mới 4t), và cả gia đình Thầy đến học giáo pháp hàng tuần ở đây. Vị trụ trì là Đại sư Geshe Tsultrim Gyeltsen, tác giả nhiều sách Phật học về Trung quán luận và Tánh Không, trong đó có 3 cuốn bằng tiếng Anh. Do cơ duyên này, Thầy Kusho thông thạo tiếng Việt, tiếng Anh và tiếng Tây Tạng.

Thầy Kusho sang Dharamsala ở Bắc Ấn Độ, thủ phủ của người Tây Tạng lưu vong, nhập chúng từ 2002, ở một năm rưỡi tại tu viện Gaden Shartse Monastery, rồi vào thẳng Institute of Buddhist Dialectics (IBD), ở Nam Ấn độ. 

Năm 2004, Thầy thọ Sa Di (10 giới), năm 2008 thọ đại giới Tỳ Kheo với Đức Đạt Lai Lạt Ma, trở thành vị sư dòng Gelug. Thỉnh thoảng, Thầy Kusho về California, Mỹ để làm lại hộ chiếu.

Hiện nay, Thầy Kusho, tức Thầy Kunchok Woser, là người Mỹ gốc Việt đầu tiên có Lharampa, văn bằng cao quý nhất trong lịch sử Phật Giáo Tây Tạng và thông thường cần học từ 23 đến 30 năm.

Các tu sĩ phải học và thông suốt 5 ngành học là: Bát Nhã Ba La Mật (Prajnaparamita), Trung quán luận (Madhyamika), Giới luật (Vinaya), A Tỳ Đạt Ma luận (Abhidharma), và Lý luận căn bản (Pramana Vartika), 5 bộ Đại luận của Ngài Maitreya (Ngài Di Lặc), và 18 bộ Đại luận của Đức Tsongkhapa.

Sau khi đã đỗ Thạc sĩ, sẽ phải học thêm 6 năm, mỗi năm đều có những kỳ thi viết, thi tranh luận, vấn đáp, và các học viên không thể rớt bất kỳ một môn nào, bởi họ không có cơ hội thứ hai. Ngay cả khi đã qua được các kỳ thi của 5 năm đầu, chỉ cần rớt bất kỳ môn nào trong năm cuối (6), học viên không thể thi lại và vĩnh viễn không lấy được học vị Lharampa.

Thầy Kunchok Woser, tên Việt là Phạm Dương Đôn (Mặt Trời Đôn Hậu, ông nội đặt), có duyên lành được sinh ra trong một gia đình mà cha mẹ là Phật tử thuần thành, kính tin Tam Bảo, và giữ gìn truyền thống đi chùa nghe Pháp hàng tuần.

Từ thơ ấu, Thầy Kusho đã có cơ duyên quen nhiều vị Lạt ma tái sanh. Trong đó, có nhà sư trẻ Zong Rinpoche - là tái sanh của vị lạt ma nổi tiếng Zong Rinpoche (1905-1984). Hồi 1997, Zong Rinpoche sang Mỹ và gặp Kusho lúc Thầy 10t. Khi thầy Kusho sang Ấn độ tu học, ngoài Lati Rinpoche (1922–2010) là thầy dạy, Zong Rinpoche dìu dắt Thầy như người anh lớn.

Ngoài việc đạt học vị với số điểm cao, điều nổi bật chính là sự chiến đấu của thầy. Từ 1 cậu bé đang sống rất đầy đủ tại Mỹ, đối diện với hoàn cảnh thiếu thốn, khó khăn ở 1 tu viện Ấn độ, cho thấy ý chí can cường, nguyện ước sâu dày của một vị sư dấn thân trên Bồ Tát đạo. Tuy nhiên, trong tất cả những cuộc nói chuyện với phóng viên Việt Báo, báo O.C. Register và Los Angeles Times, Thầy Kusho luôn khiêm tốn, lặng lẽ và biểu lộ sự tôn trọng quý tôn đức PG Việt Nam và bất kỳ chúng sinh nào.

Khi Thầy Kusho hoàn tất Geshe Lharampa, Zong Rinpoche đã gửi email bằng tiếng Anh tới một số Phật tử Việt Nam quen biết, xin dịch ý là: 

“Tôi rất vui chúc mừng lễ tốt nghiệp Lharampa của Geshe Kunchok Woser. Sự kiện này là một cột mốc lịch sử trong cả hai truyền thống PG Tây Tạng và PG Việt Nam. Riêng cá nhân tôi đã biết Geshe Kunchok Woser trong nhiều năm, tôi tin rằng Thầy sẽ đóng góp to lớn cho Phật pháp toàn thế giới và đặc biệt cho cộng đồng Phật tử Việt Nam.”

Cũng nên nhắc lại, hơn 10 năm trước, lúc Thầy Don 23 tuổi, là tăng sinh trẽ nhất vừa tốt nghiệp Học Viện IBD, sau khóa học 7 năm, ở trong nhóm điểm cao nhất. Giáo sư Tenzin Dorjee, người đã nhiều năm hỗ trợ Thầy Don cả trước khi xuất gia, nói rằng: thành quả xuất sắc của Thầy Don đã làm mọi người tại chùa TD Ling vui mừng và tự hào. GS Tenzin nói các kỳ thi viết và tranh luận bằng Tạng Ngữ không dễ dàng chút nào, đặc biệt khi chủ đề là 7 năm học về Bát Nhã.

Hiệu Trưởng Học Viện IBD, ngài Pema Dorjee, tin rằng Thầy Don được tiền định qua Ấn Độ tu học, 

“Đây là duyên lành từ kiếp trước. Tôi tin rằng Kusho có nghiệp rất lành, được đẩy qua Ấn Độ làm nhà sư, rồi lại học triết học Phật Giáo tới chỗ rất thâm sâu. Kusho quá trẽ, có một gia đình rất tốt, nhưng Kusho thực sự muốn tu học Phật Giáo. Đúng vậy, thực tâm muốn. Chính Kusho đã tự quyết định đi vào con đường tu học.”

Cuộc phỏng vấn qua email bằng tiếng Anh với 14 câu hỏi sau:

- Câu #1: - Nên xưng hô thế nào với Thầy? Lạt ma? Đại sư? Rinpoche? Geshe?

* Đáp: Cá nhân tôi không cảm thấy nên được gọi bằng bất kỳ chức danh đặc biệt nào. Vì sự nghiệp cao cả mà quý tăng ni đã dấn thân, chúng ta gọi họ là "Venerable" (Bậc tôn kính), và trường hợp của tôi không gì khác biệt. Tôi nghĩ rằng, thuật ngữ tương đương trong tiếng Việt, không nhất thiết sát nghĩa, của "Venerable" là "Thầy"; đó cũng là cách gọi phù hợp. Gia đình và những người thân gọi tôi bằng Thầy.

(Ghi chú: chữ "Venerable" dịch sát nghĩa là “Bậc tôn kính”, tiếng Việt dịch theo chức danh là: Đại Đức, Thượng Tọa, Hòa Thượng. Nói gọn, “Thầy” là hay nhất.)

- Câu #2: Ý nghĩa của xưng hô “Geshe” là gì?

* Đáp: Danh hiệu chính thức để chỉ một người đã trải qua đầy đủ hệ thống học thuật tu viện là "Geshe." Theo cách dịch thô sơ là "người bạn tâm linh/đức hạnh." (thiện tri thức).

- Câu #3: Được biết Thầy vừa được cấp bằng Lharampa. Xin cho biết Thầy đã mất bao lâu để có bằng đó.

* Đáp: Cá nhân tôi đã mất 22 năm để hoàn thành khóa học Geshe Lharampa. Về mặt kỹ thuật, tôi đã gia nhập tu viện cách đây 23 năm, nhưng năm đầu tiên tôi dành phần lớn thời gian để học ngôn ngữ, đọc viết cũng như học thuộc lòng. Chương trình Geshe trên thực tế đã không bắt đầu cho đến năm sau đó.

- Câu #4: Thầy đã học gì từ văn bằng Lharampa? Chỉ Phật giáo Tây Tạng hay có học các bộ phái Phật giáo khác: Nam Tông, Bắc Tông, Thiền tông...không?

* Đáp: Chương trình xoay quanh triết học Phật giáo Tây Tạng. Tôi không có kinh nghiệm với các truyền thống khác. Nghiên cứu về các truyền thống khác là trên cơ sở cá nhân, và cho đến nay tôi chưa thực hiện khảo sát của riêng mình về các lĩnh vực như thế.

- Câu #5: Xin Thầy mô tả một ngày bình thường trong đời sống tu tu viện của thầy.

* Đáp: - Mặc dù thời khóa biểu và lịch trình có thể dao động trong năm, một ngày "điển hình" tại tu viện bao gồm: cầu nguyện sáng lúc 6-8 giờ am, một phiên tranh luận sáng từ 8:30-10 giờ am, lớp triết học hoặc tự học (gồm việc học thuộc lòng, đọc và phân tích) từ 10-11 giờ am, ăn trưa lúc 11-11:30 am, nghỉ ngơi và tự học từ 12-2 giờ pm, lớp triết học hoặc tự học từ 2-5 giờ pm, ăn tối lúc 5 giờ pm, tự học lúc 5:30-6:30 pm, buổi cầu nguyện tối/hay tranh luận buổi tối lúc 6:30/7:30-10 giờ pm, và ôn tập thuộc lòng và đọc từ 10-11 giờ pm. Đây chỉ là nhìn tổng quát vì các nhà sư còn có các công việc thường nhật khác nhau và như đã đề cập trước đó, lịch trình thay đổi tùy vào thời gian và các phần của năm học.

- Câu #6: Có thời gian rảnh vào Thứ Bảy hoặc Chủ Nhật không?

* Cuối tuần ở khu vực Nam Ấn Độ là Thứ Hai.

- Câu #7: Thầy có chơi bóng đá trong tu viện không?

* Đáp: Tôi không chơi bóng đá, đó cũng không phải là sinh hoạt của ngày bình thường ở đây. Nhưng dần dần, hoạt động cơ thể và tập thể dục đã được chú trọng hơn và được khuyến khích, đặc biệt vào cuối tuần.

- Câu #8:Thầy có thể cho biết về kiếp trước của Thầy, và làm thế nào Thầy có thể biết được điều đó? Thầy có muốn chúng tôi công bố thông tin này không?

* Đáp: Tôi không biết chút nào và cũng không có bất kỳ ký ức nào về kiếp trước, hoặc các kiếp sống trước kia của mình. Sẽ thật tuyệt nếu ai đó có thể cho tôi biết.

- Câu #9: Thầy có thần thông nào không? Thầy có muốn chúng tôi công bố thông tin này không?

* Đáp: Tôi không có bất kỳ huyền thuật nào. Điều gần nhất mà tôi có thể đến với sức mạnh huyền bí là mơ mộng về chúng.

- Câu #10: Có độc giả muốn tập thiền 5 phút mỗi ngày. Xin vui lòng chỉ dạy về thiền tập có-hướng-dẫn (guided-meditation instruction).

* Đáp: Tôi không có nhiều kinh nghiệm trong ngồi thiền hay thiền định nhất tâm (single-pointed meditation). Thực tế, đó là điều mà bây giờ tôi muốn thực hành nhiều hơn và hình thành thói quen ổn định. Tuy nhiên, khi nói đến việc ngồi thiền, hầu hết sẽ bắt đầu với sự tập trung vào hơi thở của mình ở một nơi yên tĩnh. Giữ cho tâm tĩnh lặng là thách thức rất lớn, do đó, yếu tố hít vào, thở ra và nhận ra mối liên hệ giữa thân và tâm có thể giúp định tâm và chú tâm vào thực tại hiện tiền.

- Câu #11: - Có độc giả muốn thực hành thiền Tâm từ (Metta Meditation). Xin vui lòng cho 1 chỉ dẫn ngắn.

* Đáp: Tôi nghĩ rằng từ bi, lòng trắc ẩn là ước muốn chính mình và/hoặc những người khác thoát khỏi đau khổ và cả nguyên nhân của nó. Do đó, suy ngẫm và nhận ra cảm giác khổ sẽ là bước đầu tiên trong thiền Tâm từ. Bạn có thể khởi đầu với việc phân tích nỗi đau buồn của chính mình. Sau đó, khi nhìn ra bên ngoài, bạn có thể nhận thức rằng người khác cũng có thể hay thậm chí, thường trải qua đau khổ này. Cảm nhận những trải nghiệm về khổ, tự nhiên bạn tìm cách chấm dứt chúng và tương tự, đồng cảm với những người khác. Không cần tìm kiếm đâu xa; hãy nghĩ về gia đình, bạn bè và những người thân của bạn trước, rồi từ từ mở rộng ra.

Đôi khi, có thể khó mà đồng cảm với nỗi khổ của người khác, lúc đó, theo tôi, chủ yếu là bạn phải tự đặt mình vào vị trí của họ và nhớ rằng đau khổ biểu hiện dưới vô số hình dạng.

Dù lớn hay nhỏ, niềm đau và nỗi thống khổ đều phổ biến, lan tỏa. Suy nghĩ này đóng vai trò nền tảng của "cảm thọ đồng nhất" giữa bản thân và người khác, và là nhân duyên mạnh mẽ khởi sinh yêu thương và lòng từ bi.

- Câu #12: Trong hoàn cảnh nguy nan, nên cầu nguyện với ai? Có nên cầu Đức Quán Thế Âm -vị Bồ tát mà Phật giáo Tây tạng gọi là Chenrezig?

* Đáp: Trong tình huống nguy hiểm, trước tiên người ta nên dựa vào nhận thức đời thường của mình và xem giải pháp nào có thể được đưa ra. Nếu cầu nguyện là lựa chọn duy nhất còn lại, thì cầu nguyện với vị nào hay với bất cứ cái gì họ tin tưởng nhất, sẽ là điều tốt nhất.

- Câu #13: Sau Lharampa, Thầy sẽ học thêm ngành gì? Bao nhiêu năm nữa?

* Đáp: Tiếp theo là một năm nghiên cứu, học về mật tông. Tuy hoàn tất chương trình Lharampa, nhưng với cá nhân tôi, đó mới chỉ là bước khởi đầu. Còn có rất nhiều kỹ năng để phát huy, còn rất nhiều điều để học hỏi, và quan trọng nhất là Thực hành. Trọn đời, tôi sẽ luôn luôn học hỏi và vẫn luôn là học viên.

- Câu #14: Nhiều người nghĩ rằng Thầy sẽ trở thành một bậc thầy vĩ đại - kiểu như Milarepa hoặc Nagarjuna. Hãy cho chúng tôi chút hy vọng (làm ơn).

* Đáp: Thật không may, tôi không phải là loại bậc thầy vĩ đại, cũng không có hy vọng ở bất kỳ mấp mé nào gần Ngài Milarepa hoặc Arya Nagarjuna, trong kiếp này. Nhưng kể từ bây giờ, nỗ lực tu tập, tích lũy thiện nghiệp và công đức, nhân duyên chín muồi thì hẳn phải cần nhiều kiếp nữa.

* Xin ghi chú thêm, một số Phật tử ở Quận Cam tin rằng Thầy Kusho là hậu thân của một vị sư có nhân duyên với cả PG Việt Nam và PG Tây Tạng. Dĩ nhiên, không ai có thể biết chính xác.

Chỉ trong một vài năm, Thầy Kusho được chọn vào nhóm học trò đặc biệt của Lati Rinpoche, 8 năm là Viện Trưởng Gaden Shartse, rồi sau đó- nhận lệnh từ Đức Đạt Lai Lạt Ma- có nhiệm vụ dạy kèm cho các vị tái sinh.

Dự kiến, Thầy Kusho sẽ đến Gyuto, chính thức từ Hiển giáo vào Mật giáo, sau Tết Tây Tạng (21'2/2023). Như thế, Thầy Kusho cũng là vị Geshe Lharampa ngoại quốc đầu tiên đi vào Mật viện Gyuto. Đó là cơ duyên kỳ lạ.

Trong cương vị của nhà báo, xin phép có vài ý riêng như sau: Phân biệt bộ phái trong PG chỉ vì hoàn cảnh lịch sử, địa phương, không nên xem là dị biệt lớn lao. Chỉ nên chú trọng vào các điểm độc đáo chung của Phật Giáo, là các pháp ấn: khổ, vô thường, vô ngã; con đường vượt khổ là Bát Chánh Đạo, gọi tắt là Giới Định Tuệ, để đoạn lìa tham sân si.

Những điểm dị biệt là kinh nghiệm riêng của bộ phái – thí dụ: tranh luận về thân trung ấm, về mật chú, về đi tìm tái sinh, về nghi vấn A Tỳ Đàm, về Tịnh Độ A Di Đà…

NGUYÊN GIÁC- California, tháng 1/2023.