title

Thôi Đành

Tác giả : O. Henry

Biên dịch : Phượng Nghi Nguồn: TiếngThông Reo 

Trong xưởng dạy nghề giày của nhà tù, Jimmy Valentine đang lui cui đóng giày thì một sĩ quan khám đường bước vào dẫn chàng lên văn phòng. Ở đó Jimmy được người ta đưa cho một tờ giấy quan trọng, cho biết chàng được trả tự do.

Jimmy hờ hững cầm lấy tờ giấy, không tỏ ra thích thú hay quan tâm. Chàng đã bị tống vào khám để nằm 4 năm. Nhưng chàng mong chỉ nằm ấp 3 tháng, vậy mà đã 10 tháng rồi. Jimmy Valentine có nhiều bạn bè ở bên ngoài nhà tù. Một người có rất nhiều bạn bè không đợi phải ở tù lâu.

- Valentine nè, viên sĩ quan quản đốc khám đường nói, sáng mai anh sẽ được ra ngoài. Ðây là cơ hội của anh đó. Hãy ăn ở sao cho đáng là đàn ông. Thâm tâm anh không phải là một người xấu. Ngừng chuyện phá két đi và sống một cuộc sống tốt đẹp hơn.

– Tôi ấy à? Jimmy ngạc nhiên nói. Cả đời, tôi chưa bao giờ phá két sắt nào hết.

– Vậy hả, quản đốc cười lớn. Không bao giờ sao. Xem nào. Làm thế nào mà bạn lại bị đưa vào tù vì mở cái két sắt đó ở Springfield? Có phải vì bạn không muốn khai sự thực là đang ở đâu lúc đó? Có lẽ vì bạn đang cặp kè với cô nàng nào đấy, và bạn không muốn nói tên của cổ ra? Hay là do thẩm phán không thích bạn? Mấy người thì luôn có lý do như thế. Bạn chả bao giờ vào tù vì đã phá két cả.

– Tôi sao? Jimmy nói, gương mặt chàng vẫn lộ rõ vẻ ngạc nhiên. Cả đời, tôi có bao giờ đến Springfield đâu.

- Ðưa hắn ta đi, lấy cho hắn bộ quần áo cần mặc để ra ngoài. Dẫn hắn đến đây lần nữa vào lúc 7 giờ sán, vị quản đốc nói với viên cảnh sát ở nhà tù, rồi quay qua nói với hắn : Nhớ suy nghĩ về những gì tôi đã nói đấy, Valentine à.

Bảy giờ mười lăm phút sáng hôm sau, Jimmy lại đứng trong văn phòng. Chàng mặc bộ quần áo mới chỗ rộng chỗ chật, còn đôi giày mới thì cọ chân đau nhói. Ðây là thường phục được cấp cho tù nhân khi rời khám.

Tiếp theo, họ cho chàng tiền để mua vé xe lửa đến thành phố gần với khám đường. Họ đưa thêm cho chàng 5 đô. 5 đô chắc là để giúp chàng trở thành một người tốt hơn.

Sau đó quản đốc đưa tay ra bắt. Thế là Ông James Valentine bước ra thanh thiên bạch nhật, chấm dứt kiếp tù nhân Valentine số 9762.

Chàng chẳng màng lắng nghe tiếng chim hót hay ngắm hàng cây xanh hoặc ngửi mùi hoa cỏ, mà đến thẳng một nhà hàng. Ở đó, chàng đã nhấm nháp những niềm vui ngọt ngào đầu tiên được tự do. Chàng ăn một bữa ngon lành. Sau đó chàng đến ga xe lửa, ném ít tiền cho một người mù ngồi đó ăn xin, rồi bước lên tàu.

Ba giờ sau chàng xuống ga ở một thị trấn nhỏ. Tại đây chàng đến thẳng nhà hàng của Mike Dolan.

Mike Dolan ở đó chỉ có một mình. Sau khi bắt tay, ông nói:

– Bố xin lỗi vì không thể làm sớm hơn, Jimmy con. Nhưng ở Springfield cũng có két sắt đó. Nó không dễ đâu. Cảm thấy ổn cả chứ?

– Tốt thôi, Jimmy nói. Phòng của con vẫn còn đó chứ?

**

Chàng đi lên và mở cửa một căn phòng ở phía sau ngôi nhà. Mọi thứ vẫn y nguyên như khi chàng bị tóm. Chính tại đây, họ đã tìm được Jimmy và bắt chàng xộ khám. Trên sàn vẫn còn một mảnh vải nhỏ xé toạc từ áo khoác của cảnh sát khi Jimmy vật lộn để thoát thân.

Có một cái giường kê sát vách tường. Jimmy kéo giường về phía giữa phòng. Bức tường phía sau giường trông giống bất kỳ bức tường nào, nhưng có một cánh cửa nhỏ và bây giờ Jimmy mở ra. Từ trong đó, chàng lôi ra một chiếc túi bám đầy bụi.

Chàng mở túi và trìu mến nhìn những dụng cụ phá két sắt. Không có nơi nào tìm được dụng cụ tốt hơn. Nó đủ bộ, cần gì cũng có. Mà lại làm bằng vật liệu đặc biệt, đúng kích thước và hình dạng cần thiết. Jimmy đã tự mình vẽ kiểu và chàng rất tự hào về bộ đồ nghề này.

Chàng đã chi hơn chín trăm đô để có những dụng cụ chế tại một nơi chuyên sản xuất đồ nghề cho dân làm công việc phá két sắt.

Nửa giờ sau, Jimmy đi xuống cầu thang và qua nhà hàng. Bây giờ chàng đã mặc một bộ quần áo chải chuốt, vừa vặn. Chàng mang theo chiếc túi đã được phủi bụi và lau sạch.

– Con có kế hoạch gì không nào? Mike Dolan nói.

– Con hả? Jimmy hỏi như thể ngạc nhiên. Con không hiểu. Con làm việc cho New York Famous Bread and Cake Makers Company, Công ty sản xuất bánh mì và bánh ngọt nổi tiếng New York mà. Và con bán bánh mì, bánh ngọt ngon nhất nước.

Mike thích thú với những lời này đến nỗi bắt Jimmy phải uống một ly với ổng. Nhưng Jimmy uống sữa. Chàng không bao giờ uống bất cứ thứ gì mạnh hơn.

Một tuần sau khi tù nhân Valentine 9762 rời khỏi khám đường, một chiếc két sắt đã bị phá ở Richmond, Indiana. Không ai biết người nào đã làm chuyện đó. Tám trăm đô la bị cuỗm mất.

Hai tuần sau đó, một két sắt ở Logansport cũng bị mở toang. Họ nói cái này thuộc loại két sắt mới, rất kiên cố không ai phá được. Vậy mà có người đã làm, chớp mất một ngàn năm trăm đô.

Rồi một két sắt ở Thành phố Jefferson cũng bị mở. Năm nghìn đô la bay biến. Ðây là một mất mát lớn. Viên cảnh sát Ben Price từng điều tra những vụ quan trọng như thế, nên bây giờ bắt tay vào việc.

**

Ông ta đến Richmond, Indiana, và tới Logansport, để xem cách phá két sắt đã được thực hiện ở những nơi đó ra sao. Có người nghe ông nói: “Tôi có thể thấy là Jim Valentine đã xuất hiện ở đây. Hắn lại đang làm ăn. Hãy coi cách hắn mở cái két này. Mọi thứ đều dễ ợt, mọi thứ đều sạch bong. Hắn là người duy nhất có dụng cụ để ra tay. Và hắn là người duy nhất biết sử dụng những dụng cụ như thế này. Ðược rồi, tôi muốn cum được ông Valentine. Lần tới khi hắn xộ khám, hắn sẽ ở đó cho đến mãn đời.”

Ben Price biết cách thức Jimmy làm việc. Jimmy sẽ đi từ thành phố này đến thành phố khác rất xa nhau. Hắn luôn làm ăn một mình. Hắn luôn nhanh chóng chuồn đi khi xong việc. Hắn rất thích ở bên những người lương thiện. Vì tất cả những lý do đó, không dễ gì tóm được hắn.

Những người có két sắt đầy tiền đều vui mừng khi biết tin Ben Price đang làm việc để tìm cách bắt ông Valentine.

Một buổi chiều, Jimmy Valentine và chiếc túi của chàng xuất hiện ở một thị trấn nhỏ tên là Elmore. Jimmy, trông trẻ như một nam sinh viên đại học, đi bộ xuống phố về phía khách sạn.

Một cô gái trẻ băng qua con phố, đi ngang gần chàng ở góc đường, và bước vào một cánh cửa. Trên cửa là tấm biển “Ngân hàng Elmore”. Jimmy Valentine nhìn vào mắt cô, ngay lập tức quên mất cả bản thân. Chàng đã trở thành một người đàn ông khác. Thiếu nữ nhìn đi chỗ khác, khuôn mặt cô bỗng sáng lên rạng rỡ. Ở Elmore hiếm khi xuất hiện những thanh niên trẻ trung như Jimmy.

Trông thấy một cậu bé gần cửa ngân hàng, Jimmy bắt đầu hỏi nó những câu hỏi về thị trấn. Một lúc sau cô gái trẻ bước ra và tiếp tục đường đi. Cô làm như không nhìn thấy Jimmy khi đi ngang qua chàng.

- Có phải tiểu thư đó tên là Polly Simpson không? Jimmy hỏi cậu bé.

- Không, cậu bé nói. Cổ là Annabel Adams. Cha cổ là chủ ngân hàng này đấy.

Jimmy đi tới khách sạn, ghi tên mình là Ralph D. Spencer. Chàng thuê được một phòng ở đó. Chàng nói với nhân viên khách sạn rằng chàng đến Elmore để làm thương mại. Công việc kinh doanh giày ở đây như thế nào? Ðã có một cửa hàng giày tốt chưa?

Người nhân viên nhận thấy trang phục và cách cư xử của Jimmy trông lịch lãm.

Anh rất vui khi nói chuyện với chàng:

– Ðúng, Elmore cần một cửa hàng bán giày tốt. Ở đây không có cửa hàng chỉ chuyên bán giày. Giày phải mua ở các cửa hàng lớn bán đủ thứ. Mọi hoạt động kinh doanh ở Elmore đều tốt.

Anh hy vọng ông Spencer sẽ quyết định ở lại Elmore. Ðây là một thị trấn sống thoải mái, còn dân cư thì thân thiện.

Ông Spencer nói rằng ông sẽ ở lại thị trấn vài ngày và tìm hiểu một số điều về thành phố. Ông nói, ông sẽ tự mình xách cái túi lên phòng. Ông không muốn một cậu bồi phòng phải mang. Túi rất nặng.

Ông Ralph Spencer lưu lại ở Elmore, bắt đầu mở một tiệm giày. Công việc kinh doanh tốt.

Vào cuối năm đó, mọi người ở Elmore đều thích ông Ralph Spencer. Cửa hàng giày của chàng làm ăn rất phát đạt. Còn hai tuần nữa thì chàng và Annabel sẽ kết hôn. Ông Adams, chủ ngân hàng ở một thị trấn nhỏ, thích Spencer, còn Annabel thì rất tự hào về chàng. Chàng dường như đã là thành viên của gia đình Adams.

Một ngày nọ, Jimmy ngồi trong phòng để viết bức thư này gửi cho một trong những người bạn cũ của chàng:

Bạn xưa thân ái:

Tau muốn mi gặp tau tại địa điểm ở Sullivan tuần tới, vào tối ngày 10. Tau muốn tặng mi bộ dụng cụ của tau. Tau biết mi sẽ rất vui khi có nó. Mi không thể mua nó với giá một nghìn đô đâu. Tau đã dứt bỏ công việc kinh doanh cũ cả năm rồi. Giờ thì tau có một cửa hàng xinh xắn, một cuộc sống tốt đẹp và hai tuần nữa kể từ hôm nay, tau sẽ kết hôn với cô gái tuyệt vời nhất trần gian. 

Cuộc đời chỉ có một – tau sẽ không bao giờ đụng đến tiền của ai khác. Sau khi kết hôn, tau sẽ đi xa biệt về phía tây, ở đó sẽ không bao giờ gặp bất kỳ ai biết tau trong cuộc sống cũ. Tau nói với mi rồi, nàng là một cô gái tuyệt vời. Nàng tin tưởng nơi tau.

Bạn xưa của mi, Jimmy

Vào đêm Thứ Hai sau khi Jimmy gửi bức thư này đi, viên cảnh sát Ben Price lặng lẽ đến Elmore. Ông thong thả và lặng lẽ di chuyển về thị trấn này theo cách thức riêng, và đã tìm được tất cả những gì ông muốn biết. Ðứng bên trong một cửa hàng, ông nhìn Jimmy đi ngang qua.

Sáng hôm sau, Jimmy có mặt ở nhà gia đình Adams. Chàng sẽ đến một thành phố lân cận vào ngày hôm đó để sắm quần áo mới cho đám cưới và một món quà cho Annabel. Ðây sẽ là chuyến đi đầu tiên của chàng ra khỏi Elmore. Ðã hơn một năm nay chàng chưa thực hiện vụ phá két sắt nào.

Gần như cả gia đình Adams đã cùng nhau đến ngân hàng vào buổi sáng hôm đó. Có ông Adams, Annabel, Jimmy và em gái đã kết hôn của Annabel cùng với hai cô con gái nhỏ năm và chín tuổi. Họ đi ngang qua khách sạn của Jimmy, và chàng chạy lên phòng lấy cái túi xách của mình mang theo. Sau đó, mọi người đến ngân hàng.

Tất cả đều vào bên trong. Jimmy cũng vậy, vì bây giờ chàng đã là một người trong gia đình. Mọi người trong ngân hàng đều vui mừng khi thấy chàng thanh niên đẹp trai, tử tế sắp cưới Annabel. Jimmy đặt cái túi xuống.

Annabel cười, tinh nghịch đội chiếc mũ của Jimmy lên đầu nàng và nhặt chiếc túi lên.

– Em trông thế nào? nàng hỏi. Ralph, cái túi này nặng quá hen! Có cảm giác như chứa đầy vàng.

Jimmy nói:

– Trong cửa hàng của anh có đầy những thứ anh không cần. Anh chuyển chúng đến thành phố nơi xuất xứ. Làm vậy là để tiết kiệm chi phí gửi đi. Anh sắp trở thành một người đàn ông có gia đình nên phải học cách tiết kiệm tiền chứ.

**

Ngân hàng Elmore đã có một két sắt mới. Ông Adams rất tự hào về nó nên muốn mọi người đến xem. Nó rộng như một căn phòng nhỏ, và có một cánh cửa rất đặc biệt. Cửa được điều khiển bằng đồng hồ. Sử dụng đồng hồ, nhân viên ngân hàng sắp đặt thời gian cho cửa mở. Còn những lúc khác, không ai, thậm chí cả chính chủ ngân hàng, có thể mở được. Ông giải thích điều đó với Spencer. Chàng có vẻ thích thú nhưng làm bộ dường như không hiểu cho lắm. Hai đứa trẻ, May và Agatha, mê mẩn khi nhìn thấy cánh cửa nặng nề sáng loáng với tất cả các bộ phận đặc biệt. Trong khi họ đang bận rộn như thế thì ông cảnh sát Ben Price bước vào ngân hàng và quan sát chung quanh. Ông nói với một thanh niên làm việc ở đó rằng ông không đến có việc mà chỉ đợi một người.

Bỗng có tiếng khóc của những người phụ nữ. Họ đã không coi nhìn đám trẻ. May, cô bé chín tuổi, đã nghịch ngợm đóng cửa két sắt thật chắc, mà Agatha thì ở bên trong.

Ông già chủ ngân hàng cố gắng mở cửa. Ông trì kéo nó một lúc.

Cửa không thể mở được, ông khóc lên. Còn đồng hồ thì vẫn chưa khởi động.

Mẹ của Agatha lại khóc rống.

– Im lặng nào! Ông Adams nói, bàn tay run rẩy đưa lên. Tất cả hãy im lặng trong giây lát. Agatha! ông gọi to hết mức. Nghe ông ngoại nè!

Họ có thể nghe được, nhưng không rõ, âm thanh giọng nói của đứa trẻ. Trong bóng tối bên trong két sắt, con bé kinh hoảng vì sợ.

– Con tôi ơi! mẹ bé khóc rống. Nó sẽ chết vì sợ! Mở cửa đi! Phá nó ra! Mấy người không thể làm gì được sao?

Không ai ở gần thành phố này có thể mở được cánh cửa đó, ông Adams nói với giọng run run.

- Chúa tôi! Anh Spencer à, chúng ta phải làm gì đây? Con bé này – nó không thể ở lâu trong đó. Không có đủ không khí. Và nó sẽ chết vì sợ.

Mẹ của Agatha, giờ cũng rất dữ tợn, dùng tay đập cửa. Annabel quay sang Jimmy, đôi mắt to đầy đau khổ nhưng cũng có chút hy vọng. Người phụ nữ cứ nghĩ rằng người đàn ông cô ấy yêu, bằng cách nào đó có thể làm được điều gì chăng.

– Anh không làm gì được à, Ralph? Hãy thử xem nào, được không?

Chàng nhìn cô với một nụ cười dịu dàng kỳ lạ trên môi và trong mắt chàng.

– Annabel này, chàng nói, đưa cho anh bông hoa em đang đeo.

Nàng như không thể tin đã thực sự nghe thấy câu chàng nói, nhưng đặt bông hoa vào tay anh. Jimmy cầm lấy và đặt nó ở chỗ không thể rơi mất được. Sau đó chàng cởi áo khoác của mình ra. Với hành động đó, Ralph Spencer đã không còn nữa trên đời, và thế vào chỗ đó là Jimmy Valentine.

- Tất cả mọi người, hãy đứng xa khỏi cửa, chàng ra lệnh.

Chàng đặt chiếc túi của mình lên bàn, và mở banh ra. Kể từ lúc đó, chàng dường như không biết có ai khác ở gần. Nhanh chóng chàng đặt các dụng cụ kỳ lạ sáng bóng lên bàn. Những người kia nhìn như thể chết trân không rời đi được.

Trong một phút, Jimmy đã bắt đầu công việc mở cửa sắt. Trong mười phút – nhanh hơn từng làm trước đây – chàng đã mở được cửa.

Agatha được đưa tới trong vòng tay của mẹ bé.

Jimmy Valentine mặc áo khoác vào, lượm bông hoa và đi về phía cửa trước. Trong lúc đi, chàng tưởng chừng nghe thấy một tiếng gọi “Ralph!” nhưng chàng đã không dừng lại.

Ở cửa có một người đàn ông to lớn đứng cản đường chàng.

– Hello, ông cảnh sát Ben! chàng nói, vẫn với nụ cười kỳ bí. Rốt cuộc thì ông cũng đã có mặt ở đây rồi phải không? Chúng ta đi nào. Ngay bây giờ thôi, tôi bất cần nữa.

Thế nhưng Ben Price đã hành động khá kỳ lạ. Ông ta nói:

– Tôi đoán là ông đã lầm chi đó, ông Spencer à. Tôi với ông đâu có quen biết nhau, phải không nào?

Và Ben Price quay lưng bước chầm chậm xuống phố.

Phượng Nghi phỏng dịch