title

Phim Pháp mới với Depardieu trong vai thanh tra Maigret

Diễn viên người Pháp Gerard Depardieu tại Marseille, miền nam nước Pháp, ngày 18/02/2018. AFP/Archivos

Tuấn Thảo

Trong tuần qua, khán giả Pháp đã được dịp khám phá những hình ảnh đầu tiên trích từ bộ phim ''Maigret'', dựa theo nhân vật cùng tên nổi tiếng của nhà văn người Bỉ Georges Simenon (1903-1989). Trong đoạn phim trailer này, thần tượng điện ảnh Gérard Depardieu lần đầu tiên vào vai viên thanh tra Jules Maigret. Chỉ riêng tại Pháp, đã có tới hơn 50 tác phẩm từng được phóng tác thành phim truyện ''Maigret''.

Phiên bản điện ảnh mới ''Maigret'' sẽ được cho ra mắt khán giả ngày 23/02/2022. Nội dung bộ phim được phóng tác từ quyển tiểu thuyết ''Maigret et la Jeune morte'' (tạm dịch Thanh tra Maigret và Thi hài cô gái) xuất bản vào năm 1954. Tác phẩm này từng được chuyển thể lên màn ảnh nhỏ trong loạt phim truyền hình với Jean Richard (1921-2001) trong vai chính. Nay quyển tiểu thuyết này có thêm một phiên bản dành cho màn ảnh lớn do Patrice Leconte thực hiện.

Năm nay 74 tuổi, đạo diễn Pháp là một trong những tên tuổi quen thuộc của làng điện ảnh, người đã từng hội tụ bộ ba Jean Rochefort, Philippe Noiret và Jean-Pierre Marielle trong cùng bộ phim ''Les Grands Ducs'' (1996). Ông cũng đã tạo cơ hội cho hai ngôi sao màn bạc Alain Delon và Jean-Paul Belmondo tái ngộ khán giả trong bộ phim hài hước ''Une chance sur deux'' (1998). Nhờ đạo diễn Patrice Leconte, hai thần tượng điện ảnh Pháp chính thức bắt tay làm hòa gần ba thập niên sau mối bất đồng liên quan tới bộ phim hình sự ''Borsalino'' (1970).

Thanh tra Maigret : Depardieu và Leconte hợp tác lần đầu

Lần này khi có dự án chuyển thể tiểu thuyết trinh thám của Simenon lên màn ảnh lớn, đạo diễn Leconte nghĩ ngay tới nam diễn viên Gérard Depardieu. Trước hết vì từ lâu ông muốn làm việc với Depardieu, nhưng vẫn chưa có cơ hội. Kế đến nữa, ông muốn khai thác khía cạnh dằn vặt nội tâm của nhân vật chính : một viên thanh tra thầm lặng, ít nói nhưng từ lòng trắc ẩn lại dễ sinh nỗi đồng cảm, một con người thoạt nhìn tựa như một khối đá, nhưng qua ánh mắt lại điễn đạt được diễn biến tâm lý phức tạp. Về điểm này, đạo diễn Patrice Leconte đánh giá rằng ông đã không lầm khi đề nghị Depardieu vào vai chính.

Trong loạt truyện Maigret, tác phẩm ''Viên thanh tra Maigret và Thi hài cô gái'' làm cho nhà đạo diễn Patrice Leconte cảm thấy xúc động nhất vì nó hé lộ tình người đằng sau cái dáng vẻ thản nhiên, có thể bị hiểu lầm là thái độ thờ ơ, lạnh lùng. Thế nhưng khi nhìn thấy thi hài của cô gái bất hạnh, tuổi chưa đầy đôi mươi, viên thanh tra Maigret tự đặt mình vào tư thế của một người cha, điều đó trở thành động lực mãnh liệt thôi thúc ông hoàn tất cuộc điều tra khởi nguồn từ một yếu tố thoạt nhìn rất tầm thường: nạn nhân xấu số chỉ bằng tuổi con gái ông.

Bộ tiểu thuyết của Simenon với nhân vật Maigret là một thế giới phong phú, một nguồn cảm hứng dồi dào cho các nhà làm phim. Kể từ khi được khai sinh vào năm 1931, nhân vật Maigret đã được phóng tác gần cả trăm lần lên màn ảnh nhỏ và màn ảnh lớn. Chỉ riêng trong làng nghệ thuật thứ bảy, hơn 50 bộ phim Pháp và khoảng 15 phim nước ngoài đã được dựng từ tiểu thuyết của Georges Simenon. Đạo diễn Pháp kỳ cựu Jean Renoir, con trai của danh họa Auguste Renoir là người đầu tiên chuyển thể thành công tiểu thuyết Maigret lên màn ảnh rộng trong bộ phim ''La Nuit du Carrefour'' (tạm dịch Án mạng ở ngã tư đường).

Maigret: Vai diễn để đời của Jean Gabin

Thành công của bộ phim vào năm 1932 đã mở đường cho nhiều phiên bản chuyển thể khác của các đạo diễn như Julien Duvivier, Henri Verneuil, Claude Autant-Lara, Jean-Pierre Melville, Bertrand Tavernier, Claude Chabrol… với lối phóng tác khi thì khá trung thành, lúc thì rất tự do so với tiểu thuyết bản gốc. Phẩm chất  của các tác phẩm vì thế cũng không được đồng đều cho lắm. Theo đánh giá của đạo diễn Patrice Leconte, do truyện trinh thám Maigret thiên về tâm lý hơn là hành động, cho nên trong quá trình phóng tác, việc tuyển lựa diễn viên sao cho vừa với vai có lẽ là một trong những khâu quan trọng hàng đầu. Kịch bản dĩ nhiên cũng quan trọng không kém nhưng hầu hết các diễn tiến câu chuyện đều được xây dựng xung quanh nhân vật Maigret.

Điều đó có thể giải thích vì sao trong số hàng loạt diễn viên Pháp nổi tiếng như Michel Simon, Abel Tarride, Albert Préjean, Henri Norbert (diễn viên điện ảnh), Louis Arbessier, Maurice Manson, Jean Richard hay Bruno Cremer (diễn viên truyền hình), loạt phim với thần tượng Jean Gabin trong vai chính dưới sự điều khiển của đạo diễn Jean Delannoy được xem như là thành công nhất. Cho dù kịch bản không hẳn gần sát với nguyên tác, nhưng lối diễn đạt của Jean Gabin trong giai đoạn cực thịnh 1958-1963 đã để lại hình ảnh khó phai của một Maigret, chậm rãi từ tốn nhưng kiên quyết truy đuổi hung thủ cho tới cùng.

Tính tổng cộng, Jean Gabin đã vào vai viên thanh tra Maigret cả chục lần trên màn ảnh lớn. Ngoài đời diễn viên Jean Gabin trở thành bạn thân của nhà văn Georges Simenon. Tài nghệ diễn xuất của Gabin khiến cho tác giả Simenon thốt lên câu nói : mỗi lần ông có nghĩ tới nhân vật thanh tra Maigret, vóc dáng của Gabin luôn hiện lên ở trong đầu.

Còn trên lãnh vực truyền hình, loạt phim đầu tiên đã được quay từ đầu những năm 1950. Phiên bản thành công đầu tiên trên màn ảnh nhỏ được quay với diễn viên Jean Richard trong vai chính. Loạt phim này kéo dài trong 24 năm, Jean Richard đóng vai Maigret 88 lần từ năm 1967 đến năm 1991. Sau đó kể từ năm 1991 cho đến khi ông qua đời năm 2010, diễn viên Bruno Cremer thủ vai này 54 lần trong gần hai thập niên. Đặc điểm của loạt phim truyền hình này là tuy bối cảnh diễn ra tại Pháp, nhưng đa số cảnh quay lại được dựng tại thủ đô Praha. Dù vậy, khán giả Pháp khi xem bối cảnh vẫn không cảm thấy khác biệt.

Tác giả Simenon: một đời sáng tác với hơn 300 tác phẩm

Một trong những phiên bản truyền hình thành công nhất là loạt phim Maigret quay với nam diễn viên kỳ cựu Rowan Atkinson cho đài truyền hình Anh ITV. Do nhà sản xuất Stewart Harcourt điều khiển, các tập phim này đặc biệt trong lối tái tạo (tại Budapest) không khí và bối cảnh của thủ đô Paris những năm 1950 qua hàng loạt chi tiết trau chuốt tỉ mỉ. Yếu tố đó tạo thêm sức hấp dẫn cho cốt truyện, trong khi nam diễn viên Rowan Atkinson lại khá thuyết phục trong vai Maigret, làm cho khán giả quên đi nhân vật (vua hề) Mr Bean, được xem như là vai diễn quan trọng của diễn viên người Anh.

Điện ảnh hay truyền hình, các phiên bản phóng tác là dịp để cho độc giả tìm lại bộ tiểu thuyết đồ sộ của nhà văn người Bỉ. Nhắc tới sự nghiệp văn chương của Simenon, người ta trầm trồ thán phục năng lực sáng tác bền bỉ và trí tưởng tượng hầu như vô hạn của nhà văn này. Sinh thời, nhà văn người Bỉ đã có một đời sáng tác phong phú dồi dào với hơn 300 tác phẩm tiếng Pháp từng được xuất bản. Sự nghiệp văn chương của ông bao gồm hơn 190 quyển tiểu thuyết, 300 truyện ngắn và hàng trăm bài viết cũng như tác phẩm khác.

Được công nhận là một trong những ngòi bút bậc thầy của dòng tiểu thuyết trinh thám (ngang tầm với Agatha Christie) ông đã chinh phục hàng chục triệu độc giả tại nhiều quốc gia trên thế giới. Nhiều nhà phê bình từng nhìn nhận giá trị tác phẩm của Simenon. Lúc sinh tiền, ông được bầu vào năm 1952 làm thành viên Ban ngôn ngữ và văn học Pháp thuộc Viện Hàn lâm Hoàng gia Bỉ. Sau ngày ông mất, đại học Liège ở Bỉ đã lập một Trung tâm nghiên cứu hầu lưu trữ mọi tài liệu văn bản, cũng như xuất bản các tựa sách hay tiểu luận viết về Georges Simenon.

Tất cả các nhà văn hay nhà báo từng viết tiểu sử Georges Simenon đều công nhận rằng : ông có cái tài viết nhanh mà vẫn hay, giai thoại kể rằng để hoàn tất cuốn tiểu thuyết ''Maigret'' đầu tiên, nhà văn chỉ cần 6 ngày là đã viết xong tác phẩm. Cách sáng tác nhanh như vậy giúp ông nhanh chóng trở thành một hiện tượng trong ngành xuất bản. Tính từ năm 1931 cho tới năm 1972, ông đã viết cả trăm tác phẩm về Maigret (75 tiểu thuyết và 28 truyện ngắn), và nhờ có hàng ngàn bản dịch sang 47 thứ tiếng, ông đã bán hơn 500 triệu quyển sách trên thế giới . 

Theo thống kê của Unesco chuyên về các tác phẩm được dịch nhiều nhất từ xưa tới nay, Georges Simenon là nhà văn đứng hạng thứ 15. Còn trong khối Pháp ngữ, ông là một trong những nhà văn bán chạy nhất mọi thời đại. Tiểu thuyết Simenon đứng hạng ba chỉ sau các chuyến phiêu lưu của Jules Verne và bộ truyện của Alexandre Dumas.