title

"Bệnh háo danh"

Thứ Năm, 24 Tháng Tám 2023

"Ma-dzê in Việt Nam"

Kể cũng không khó để bắt gặp những cơ sở kinh doanh nhỏ lẻ ở VN hiện nay với những cái tên nghe rất “hoành tráng.” Những cái tên mà thoạt đầu nghe/đọc, người ta dễ ngộ nhận đây phải là công ty, xí nghiệp, tập đoàn gì đó lớn lao mang tầm quốc tế hoặc là quy mô kinh khủng lắm.

Tôi đi tập Yoga. Phòng tập có chừng 20 người thêm 3 HLV người Ấn Độ thay phiên nhau hướng dẫn… Nhưng cái tên của phòng tập nghe qua là thấy giật mình: “Yoga Center and Health Academy” (tạm dịch “Trung tâm Yoga và Viện sức khoẻ”). Ngoài việc thích dùng ngoại ngữ lại còn thêm vào đấy là sự lố bịch trong việc đặt tên. Không biết người đặt tên có hiểu nghĩa của chữ “Academy” là gì hay không? Hoặc có thể hiểu nhưng mà vẫn cố tình vơ vào để nâng tầm cái phòng tập loại tầm thường, rẻ tiền với nền gạch, quạt trần 3 cánh, kiếng 3 ly dán kín quanh tường của họ (?)

Đó chỉ chỉ là ví dụ đơn cử cho việc hám danh mà tôi sẽ đề cập trong bài viết này. Đi đâu bây giờ cũng bắt gặp toàn là “Trung tâm, Cơ sở, Tập đoàn, Công ty, Văn phòng giao dịch...” Một đứa cò đất in vài mét “đề-can” (“nhãn tự dính”) với màu sắc sặc sỡ, chi chít chữ dán trước cửa kính thế là thành “Văn phòng Giao dịch Bất động sản.” Một cô đi học xăm chân mày từ một bà có kinh nghiệm khoảng 2 năm về ra cái “Thẩm mỹ viện chuyên xăm, xoá, sửa mày, mí môi.” Một đứa đưa cho nó cái “măng-sét” (“khuy ở tay áo sơ-mi”) có khi nó ráp vào cổ cũng đề huề cái bảng “Nhà thiết kế Thời trang” trước cửa nhà. Bán vài đôi bông tai và mấy cái lắc cũng phải là gọi “Công ty Vàng bạc, Đá quý.” Đấy, nói ra để thấy cái thực tế kinh doanh ở VN hiện giờ nó ra sao.

Bây giờ ta nói đến chuyện thế giới. Xem quảng cáo của các thương hiệu lớn như Gucci, LV, D&G, Chanel, Toyota, Honda, Ford, BMW có bao giờ thấy họ phải loa loa lên là “Đại công ty túi xách” hay “Tập đoàn xe hơi quốc tế” không? Không bao giờ có chuyện đó. Những “clip” quảng cáo của họ thật ngắn và ít lời. Thậm chí chỉ thấy xuất hiện cái “logo” thôi chứ không có tên thương hiệu nào; Nhưng tại sao người ta lại gây được ấn tượng đến vậy? Bởi vì "Hữu xạ tự nhiên hương.” Bất kỳ người phụ nữ đam mê thời trang nào cũng không lạ gì những thương hiệu đó cả. 

Còn các ông, khi nghĩ đến xe cũng chỉ phân vân nên chọn “thằng” nào? Thằng Ford mạnh mẽ nhưng hao xăng; thằng BMW an toàn mà đắt tiền; thằng Toyoya có hậu mãi tốt (“good resale price”); hay thằng Honda bền muôn thuở. Phẩm chất nói lên tất cả. Người ta không cần nhớ đến một sản phẩm của một công ty với cái tên dài ngoằng. Những cái tên chỉ gồm 2 hoặc 3 âm tiết nhưng nó ăn sâu vào trí nhớ người tiêu dùng. Để đạt được điều này, cha đẻ của những thương hiệu đó đã phải dày công hun đúc chữ “chất lượng” cho sản phẩm của họ. Khi có “phẫm chất” thì cái danh tự nhiên đến.

Tương tự như trường hợp có một nhà sư Tây tạng bị hàm oan trên xe buýt. Ông không than trách, không giải thích cũng chẳng kêu oan. Khi được giải oan ông cũng chẳng buồn kiện cáo. Bậc chân tu khi đã đạt cảnh giới buông bỏ, không chấp ngã đâu cần thế giới biết đến phẩm hạnh đạo đức của mình. Đạo đức của ông trời biết, đất biết, không cần lên tiếng chứng minh. Chẳng ai biết ông là Thích cái gì, trụ trì chùa "mấy cục vàng" hay giám đốc “Công ty tâm linh tín ngưỡng” chỉ có vài thành viên.

Khi nghe đến cái tên Steven Spielberg người ta nghĩ ngay đến Schinder’s List, Jurasic Park, Saving Private Ryan. Đâu cần phải dài dòng nhà biên kịch, đạo diễn, nhà sản xuất phim. Nhưng hễ khi “poster” phim có tên ông là lập tức bộ phim đã tự tạo nên tiếng tăm để thu hút khán giả.

Vòng trở về nước mình. Những bản tình ca đi vào lòng người với những lời ca ngọt ngào, đẹp đẽ, giai điệu như ru lòng người mà hễ nghe là người ta phải buột miệng. Phạm Duy, Từ Công Phụng, Ngô Thuỵ Miên, Trịnh Công Sơn… đâu cần phải chêm các chữ “nhạc sĩ” hay “giáo sư âm nhạc” trước cái tên của họ như những thể loại trẻ trâu kệch cỡm thời nay. Tên tuổi của họ ngàn năm sau vẫn mãi là đền đài tình ca VN trong lòng người yêu nhạc.

Tại sao nhiều người Việt thời nay phải ba hoa như vậy? Vì người Việt đó (?) không có “chất lượng” ("chất lượng" ở đây được hiểu bằng các tính từ tốt, đẹp, bền, giỏi theo nghĩa chung khi mô tả sản phẩm và dịch vụ) nên phải mượn danh để khoả lấp. Một ông tiến sĩ hoá học đọc “A-xít hy-dro Clo-ric” (HCl) là “Hát-cờ-nờ.” Một mẹ hiệu trưởng không biết Tự Lực Văn Đoàn là gì, gồm những ai? Giảng viên đại học môn tiếng Hàn khi nghe có đoàn khách Hàn đến giao lưu với khoa của mình thì hết thảy xin nghỉ ốm vì không ốm thì lòi ra là không giao tiếp được bằng tiếng Hàn. Đến ngay cả một ông “lãnh đạo (?)”, mang cả một bộ mặt của quốc gia mà khi lên truyền hình quốc gia còn nói “cờ-lờ-mờ-vờ,” “ma-dzê-in VN...” thì bỏ mẹ cả nước (!) Ấy vậy mà các “cạc-vi-sít” vẫn phải là giáo sư, tiến sĩ, thạc sĩ, giảng viên in nổi nhũ vàng cho nó toả ra cái sự cao sang, học thức. Những cái danh hão ấy khiến con người ta tự tin hơn, mạnh dạn hơn khi bắt tay nhau và chìa cái “cạc” vào mặt nhau. Không có những cái “cạc,” những cái danh hão ấy có lẽ họ không đủ tự tin để tiếp xúc với ai. Những cái danh hão ấy giúp họ che đi cái rỗng tuếch bên trong con người họ. Tựa như tấm áo choàng bóng bẩy khoác bên ngoài tấm thân ghẻ lở, nhơ nhớp, bẩn thỉu. Thiếu tấm áo choàng ấy, họ như người phụ nữ luống tuổi, thà nhốt mình trong phòng kín chứ tuyệt đối không ra khỏi nhà khi không có lớp phấn son, trang điểm.

Cũng như một nhà thơ loại "ngò gai héo," “thịt luộc chấm mắm nêm” kia, nếu không có tấm áo choàng dệt bằng sợi “Nhà thơ quốc tế,” may bằng chỉ “Đại sứ tâm tài năng,” thêu bằng sợi “Chủ tịch hội đồng” thì bà ta đâu tự tin bước ra xã hội với cái đầu toàn bã đậu và mớ ngôn từ rẻ rúng, vôi phèn mà bà đang có.

Háo danh và hám danh có gây hại cho xã hội không? Có chứ. Kẽ háo danh sẽ tìm mọi cách mua danh. Cái danh đó chính là hão danh. Khi có hão danh họ sẽ tìm cách lừa thiên hạ. Chẳng hạn như:

- Một thằng Việt Á với mười mét vuông đất vừa giao dịch vừa sản xuất nó chọt mũi cả một đất nước suốt mấy tháng mùa dịch;

- Một nhà thơ có thơ mùi thum thủm mà đứng trong giảng đường đại học sẽ kéo theo ngàn ngàn sinh viên ra trường với thứ ngôn ngữ nhàu nhĩ như cọng ngò gai phải nắng hoặc khắm như mắm nêm phải gió;

- Một ông tiến sĩ “hát-cờ-nờ” sẽ cho ra trường những kỹ sư hoá học chế thuốc chuột thành thuốc nổ. Những giảng viên tiếng Hàn hay “nghỉ ốm” sẽ cho ra lò những sinh viên nói tiếng Hàn như tiếng Hán.

- Một ông lãnh đạo nhà nước loại “cờ-lờ-mờ-vờ,” “ma-dzê in VN” sẽ dẫn dắt nền kinh tế quốc gia đi đến chỗ 25.000 VNĐ / USD và người lao động đoàn đoàn lớp lớp “nghỉ tết sớm” lên đến con số mấy trăm ngàn.

Xét thấy ở xứ mà cái danh gì cũng là hão danh. Ngay đến cái đang phấn đấu nó cũng hão huyền bỏ mẹ thì còn ra cái gì mà nói?

Hết biết!

Mai Thị Mùi