title

PHIẾM - Hứa

Song Thao

Ông Tom Cook, cư dân tại tiểu bang Wisconsin, đã trúng lô độc đắc Powerball 22 triệu ngày 10/6 vừa qua. Chuyện này không thành tin. Xổ số mở hàng ngày, có người trúng tới cả trăm triệu. Ông Cook trúng 22 triệu thì ăn thua chi. Nhưng chuyện thành tin nóng khi ông chia đôi số tiền này với ông bạn Joe Feeney trong khi ông Feeney chẳng góp tiền mua chung tấm vé số. Tất cả chỉ vì một lời hứa. Năm 1992, hai ông bạn chí thân này bắt tay với nhau và hứa nếu một trong hai người trúng số Powerball thì sẽ chia cho người kia một nửa. 

Chuyện như đùa mà nay thành thật. Thực ra ông Cook có thể làm lơ một cách dễ dàng. Vì ông Feeney chẳng còn nhớ tới chuyện cũ xì từ 28 năm trước. Khi được ông Cook điện thoại báo tin, ông Feeney tưởng bạn giỡn. “Ông ấy gọi tôi và tôi trả lời ‘ông có giỡn với tôi không vậy?’”. Trả lời báo chí, ông Cook nói: “Lời hứa là lời hứa. Đã nói thì phải giữ lời”. Hai ông dắt tay nhau đi lãnh tiền trúng số. Họ chọn cách lãnh trọn gói một lần. Mỗi ông được 11 triệu đô. Sau khi trừ tiền thuế, mỗi người bỏ túi được 5 triệu 700 ngàn. Cũng đỡ cho hai ông già. Ông Feeney đã nghỉ hưu trước đó. Ông Cook cũng nghỉ sau khi trúng số.

Vợ chồng ông Tom Cook và vợ chồng ông Joe Feeney lãnh tiền.

Chuyện giữ lời hứa của ông Tom Cook là chuyện đáng phục. Thời buổi này mà còn một ông quân tử tàu như vậy khá hiếm. Có tìm ở bên tàu ngày nay chắc cũng không có. Nhưng chuyện tôi kể dưới đây ly kỳ hơn nhiều.

Phil Seymour là một Trung Sĩ thuộc Đại Đội C, Tiểu Đoàn 1, Sư Đoàn Thủy Quân Lục Chiến 1 của Hoa Kỳ, đóng ở Đà Nẵng. Anh qua Việt Nam vào tháng 12 năm 1966. Đơn vị của anh đóng quân tại một hòn đảo nhỏ gần Hội An. Họ thường vào chơi nơi phố thị này. Khi đi chơi, anh luôn mang theo chú chó cưng được gài sau ba lô. Tên chú chó này là Boot, được anh giải cứu trong một cuộc hành quân trong rừng. Khi đó Boot còn chưa dứt sữa mẹ. Mỗi khi từ thuyền vào đất liền, các anh lính GI này thường được một đám con nít đứng đón để xin kẹo, bánh, đồ hộp và cả thuốc lá. Thường thì các anh lính trẻ này phân phát đầy đủ cho đám trẻ. 

Trong đám trẻ có một đứa tên Cam (có thể là Cầm hay Cẩm) luôn mặc bộ đồ ngủ màu xanh, đi chân đất. Cam không nhao nhao như đám con nít chung quanh mà luôn luôn đứng ở phía sau, cam phận. Lúc đầu Phil và bạn bè tưởng Cam nhút nhát, nhưng không phải. Em không xin mà luôn mang theo dừa, chuối, chanh để trao đổi. Đám lính Mỹ rất thích đứa bé…sòng phẳng này. Lúc đó Cam chỉ khoảng 9 tuổi. Có lần em mang một trái chuối tặng cho Phil. Phil rất cảm động. Khi anh được đi Thái Lan nghỉ phép, anh hỏi Cam muốn gì anh sẽ mua cho. Cam chẳng biết Thái Lan là cái xứ mô tê nào, tiếng Anh lại ba xí ba tú, cậu bé chỉ vào chiếc đồng hồ Phil đeo trên tay. Phil gật đầu.

Chú chó Boot trên lưng anh lính Phil.

Qua Thái Lan, Phil mải vui với các cô gái dễ dãi, với rượu nồng thịt béo, quên mất tiêu lời hứa mua chiếc đồng hồ cho Cam. Trở lại Hội An, Cam chạy ùa ra đón Phil với hy vọng có chiếc đồng hồ. Phil đành xin lỗi và hứa sẽ mua cho Cam sau. Nhưng đời lính chẳng biết mai này sẽ ra sao. Đơn vị của Phil phải rời Hội An ra vùng phi quân sự ngay sau đó. Đầu năm 1968, Phil được trở về Mỹ. Về nhà, anh vẫn khó chịu vì không thực hiện được lời hứa với cậu bé nghèo nơi đất khổ. Lời hứa vẫn canh cánh bên lòng trong khi anh nghĩ chắc tới chết cũng không thực hiện được.

Anh tại ngũ thêm 27 năm. Chịu khó học lấy được bằng Master về luật, Phil trở thành luật sư của bộ Quốc Phòng. Năm 1995, ông nghỉ hưu.

Ông thường cùng một nhóm bạn đi du lịch khắp nơi. Năm 2007, nhóm du lịch này dự tính tham gia một tour tới vùng Đông Nam Á, có ghé Hội An. Vợ ông, bà Lynne, thúc giục ông phải tham dự chuyến này để trở lại Hội An, tìm gặp Cam, thực hiện lời hứa từ bốn chục năm trước. Phil đồng ý tuy trong thâm tâm ông nghĩ chuyện tìm lại Cam như chuyện mò kim đáy biển. Tuy vậy, ông vẫn mua sẵn một chiếc đồng hồ. 

Tới Đà Nẵng, hướng dẫn viên của đoàn du lịch là một người Hà Nội nhưng quen biết nhiều người ở Hội An. Anh chàng này hứa sẽ liên lạc tìm Cam giùm ông. May là ông Phil còn giữ và mang theo trong người được mấy tấm hình chụp với Cam ngày xưa. Anh hướng dẫn viên cầm tấm hình đi hỏi thăm. Anh gần như trúng số khi gặp được một người em của Cam. Chỉ cần một cú điện thoại, Cam chạy vội tới khách sạn. 

Lúc này Cam không còn là một đứa trẻ 9 tuổi mà là một bác thợ mộc 49 tuổi. Anh hướng dẫn viên hỏi Cam có biết ông Mỹ này không. Cam nhận ra Phil liền. “Ổng thường cõng con chó nhỏ trên lưng”. Anh hướng dẫn viên hỏi thêm anh có còn nhớ lời hứa năm xưa không, Cam trả lời liền: “Có, lúc đó tui mới 9 tuổi, nói tiếng Mỹ bập bẹ, nên nghĩ rằng ổng không hiểu nên không mua đồng hồ cho tui thôi”. Ông Phil nói với Cam là không có sự hiểu lầm nào cả mà chỉ có sự thất hứa. Ông đeo chiếc đồng hồ cho Cam rồi hai người ôm nhau. Cam cảm động đến rơi nước mắt. 

Phil và Cam, 40 năm trước và 40 năm sau

Hôm sau, Cam mời vợ chồng ông Phil và anh hướng dẫn viên tới nhà dùng cơm. Bữa ăn do vợ của Cam là Nở và con gái 28 tuổi tên Vy của Cam nấu nướng. Vy mới lập gia đình. Được hỏi về ước muốn của Vy, cô chỉ ước được học Đại học như bốn người em trai. Là phận gái nên Vy không được học hành như các em. Vợ chồng Phil không ngần ngại chu cấp cho Vy vào Sài Gòn học Đại học. Cô đã đậu bằng Cử nhân vào năm 2012.

Quá vui mừng, vợ chồng Phil đã qua Sài Gòn dự lễ tốt nghiệp của Vy. Họ cũng mua vé máy bay cho vợ chồng Cam vào Sài Gòn. Đó là lần đầu tiên vợ chồng Cam được đi máy bay! Anh không quên mang theo một số đồ ăn quê mùa Hội An để mở tiệc mừng tại nhà trọ của Vy. Vợ chồng Phil mừng Vy một cái microwave. Hiện Vy vẫn làm việc tại Sài Gòn và thường điện thoại liên lạc với vợ chồng Phil.

Nói về ly kỳ thì chuyện giữ lời hứa của anh GI Phil ăn đứt chuyện chia đôi tấm vé số của ông Cook. Nhưng chuyện giữ lời hứa thì không có thể so sánh hơn kém. Chuyện nào cũng quý cả.

Lynne và Vy, con gái Cam

Họ là những quân tử thứ thiệt, thuộc loại hiếm trên trái đất này. Lời hứa của họ như đinh đóng cột. Từ ngàn xưa người ta đã xưng tụng bằng những câu đã biến thành những bài học mà muốn thành người tử tế phải noi theo. Nhất nặc thiên kim, lời hứa giá ngàn vàng. Nhất ngôn cửu đỉnh, lời nói có sức nặng tựa chín chiếc đỉnh. Quân tử nhất ngôn, người quân tử chỉ nói một lời. Dân gian cũng có những câu như: Một lời nói dối, sám hối bảy ngày. Hoặc: Ăn ngay nói thật, mọi tật mọi lành.

Hứa trong thương trường trở thành chữ tín. Buôn bán với nhau người ta rất trọng chữ tín. Đã nói là phải giữ lời. Không lươn lẹo, không gian dối.

Tôi có chút kinh nghiệm về chữ tín này. Với một ông Tàu, Tàu Đài Loan. Khoảng chục năm trước, tôi được một anh bạn văn giới thiệu in sách ở Đài Loan. Vừa rẻ vừa đẹp. Anh cho tôi số điện thoại của nhà in bên đó. Tôi liên lạc và đồng ý giá cả. Ông nói tôi gửi bản layout bìa và ruột sách qua. Tôi hỏi chuyện đặt tiền cọc. Ông nói không cần, khi nào in xong lấy luôn một lúc. Tôi chưa bao giờ gặp ông. Hai người không biết tính tình và tư cách của nhau. Khi sách in xong, ông báo cho tôi biết. Tôi hỏi cách trả tiền. Ông gạt đi. Chừng nào ông gửi sách đã. Rồi ông gửi sách, gửi qua internet cho tôi đầy đủ giấy tờ để tôi có thể lãnh sách khi hàng tới Montreal. Sách gửi đường thủy thường mất cả tháng. Nhận được giấy tờ, tôi lại hỏi chuyện trả tiền. Ông bảo chừng nào tôi cầm được sách trên tay thì ông mới hoàn tất trách nhiệm, lúc đó ông mới nhận tiền. Dĩ nhiên tôi thuộc loại…quân tử nên rất sòng phẳng. Sau một vài lần in sách, tôi mới hỏi ông lỡ có người nhận sách rồi quên trả tiền thì sao. Ông cười hề hề: không có đâu!

Ông này có lẽ là con cháu thương nhân Thái Lâm đời nhà Thanh bên Tàu. Tôi có lần lân la hỏi họ của ông thì ông không phải họ Thái. Nhưng cần chi, họ gì cũng được, miễn là biết giữ chữ tín. Ông Thái Lâm quê ở Tô Châu là người rất trọng lời hứa và giữ chữ tín. Có một người bạn đem đến nhà gửi ông cả ngàn lượng vàng mà không cần bất kỳ giấy tờ chứng nhận nào. Ít lâu sau, người bạn lâm bệnh và qua đời. Ông Thái Lâm gọi người con của bạn tới nhận lại vàng. Anh con này không dám nhận vì cha anh không nói chi chuyện này và cũng không đưa cho anh bất cứ thứ giấy tờ chi.

Anh nói với ông Thái Lâm: “Làm sao có chuyện kỳ cục như thế này được. Cha tôi gửi một số vàng lớn như vậy mà không có một chứng nhận nào sao? Vả lại, khi sanh tiền, ông không nói chi với tôi chuyện này nên tôi không dám nhận”. Thái Lâm nghe xong, vừa cười vừa nói: “Biên lai nằm trong tâm ta chứ không nằm trên giấy. Đó là vì cha của con hiểu được ta nên mới không nói cho con về chuyện này!”.

Chuyện nghe ra như chuyện quốc văn giáo khoa thư, chỉ nằm trong sách giảng dạy ở nhà trường. Ngoài đời, người ta hứa và nuốt lời hứa như ăn chè đường. Quân tử nhất ngôn là quân tử dại / Quân tử nói đi nói lại là quân tử khôn. Nhan nhản quanh chúng ta đầy rẫy những quân tử khôn. Cứ hứa vung vít, sù mấy hồi! Y như “Con ma nhà họ Hứa”!

“Con ma nhà họ Hứa” là tiếng người ta thường dùng ngày nay để chỉ những người thất hứa. Nhiều người, nhất là các bạn trẻ, không biết từ đâu ra cụm từ gợi hình này. “Con Ma Nhà Họ Hứa” là tên một cuốn phim của đạo diễn Lê Hoàng Hoa, sản xuất vào những năm 1972-1973 tại Sài Gòn. 

Chuyện phim kinh dị này lấy bối cảnh ngôi nhà của chú Hỏa, tên đầy đủ là Hứa Bổn Hỏa, một người Hoa sang Việt Nam làm nghề buôn bán ve chai. Do tính cần cù ông đã trở thành một phú ông nức tiếng giầu có. Như vậy họ Hứa này là họ từ Trung Hoa di cư sang Việt Nam. Nhưng trớ trêu thay là ở Việt Nam cũng có họ Hứa. Và họ đã động lòng khi tên họ của dòng họ này được dùng để chỉ một tính cách bất minh. Ông Hứa Thu Huyền đã viết một bài thanh minh thanh nga cho dòng họ. Tôi xin trích một đoạn như sau: 

“Xin các vị hãy nhớ rằng, họ Hứa là dòng họ xuất hiện sớm ở Việt Nam, có đóng góp xứng đáng trong lịch sử dựng nước, giữ nước và phát triển đất nước. Tất cả con cháu họ Hứa đều có truyền thống yêu nước bất khuất và từ gia đình có nền nếp gia phong, hiếu nghĩa, cần cù lao động… 

Chúng tôi không chấp nhận bất kỳ sự xúc phạm nào đối với dòng họ của mình. Chúng tôi kịch liệt phản đối những tư duy mang tính ám chỉ, kỳ thị, cho dù là vô tình hay hữu ý. Hiện nay, các thành viên thuộc họ Hứa Việt Nam đã có mặt và sinh sống trên mọi miền của đất nước, suốt từ Bắc vào Nam, từ miền xuôi đến miền ngược và cả ở các nước trên thế giới. Với sự kết nối, đoàn kết, tạo sức mạnh dòng tộc, hướng về cội nguồn, duy trì và phát huy những truyền thống tốt đẹp, tinh hoa của dòng họ, phụng sự tổ tiên… 

họ Hứa Việt Nam sẽ luôn tương trợ giúp đỡ nhau trong cuộc sống và chăm lo cho các thế hệ con cháu mai sau. Những giá trị tinh thần truyền thống mà dòng họ Hứa đang gây dựng chắc chắn sẽ được phát huy, góp phần tạo nền tảng tinh thần cho đời sống xã hội”.

Chúng ta quen miệng, coi câu nói như giỡn chơi, nhưng chuyện giỡn đã làm mất vui cả một dòng họ. Bỏ được thói quen này đi là việc nên làm. Có làm được hay không lại là chuyện khác. Tôi vẫn nghe, vẫn đọc được trên các phương tiện truyền thông cụm từ này được các nhà truyền thông dùng như một sự “thông minh” mang chút nghịch ngợm. Chuyện này rất không vừa lòng ông Hứa Thu Huyền và các thành viên dòng họ Hứa. Nhưng muốn sửa đổi một thói quen cũng cần thời gian.

Thất hứa là chuyện xảy ra lu bù trong cuộc sống của chúng ta. Thành phần nghề nghiệp nào cũng có thể góp phần vào chuyện…ma mãnh này. Nhưng hầu như mọi người đều đồng ý với nhau: các chính khách là tổ sư thất hứa. Trước các cuộc bầu cử, chúng ta được các ứng cử viên cho ăn bánh vẽ tới no nê. Hứa đủ thứ nhưng khi đã ngự được vào chiếc ghế quyền uy, mọi lời hứa đều như nước đổ đầu vịt. Trơn tuồn tuột! Lá phiếu đã bỏ vào thùng phiếu, gạo đã trở thành cơm, chúng ta chỉ biết trơ mắt ếch nhìn các chính khách múa may quay cuồng, quên đi những lời hứa thời tranh cử.

Nhân dân thường là một đám đông ô hợp, bất lực. Nhưng tại Mễ Tây Cơ, nhân dân là một sức mạnh. Chính khách nào thất hứa coi như lãnh đủ.

Hai ông quan thất hứa Javier Jimenez và Luis Ton phải mặc váy đàn bà

Tháng 10 năm 2019, ông Thị Trường thành phố Las Margaritas, tiểu bang Chiapas, nằm ở miền Nam Mễ Tây Cơ, đã thất hứa sau khi đắc cử. Theo tường thuật của báo El Heraldo de Mexico thì một nhóm người trang bị gậy và đá đã bắt cóc ông Thị trưởng Jorge Luis Hernandez khi ông này đang ngồi làm việc tại văn phòng. Họ trói ông, cột vào phía sau một xe tải và kéo lê trên đường. Tội của ông là đã nuốt lời hứa, không thực hiện được những lời hứa hẹn khi tranh cử trong đó có việc tái thiết một con đường và cung cấp điện nước cho người dân. Cảnh sát đã giải cứu được ông ngay sau đó. Thương tích của ông không trầm trọng lắm.

Thị trưởng Las Margaritas, Jorge Luis Hernandez bị kéo lê trên đường

Trước đó, tháng 8 năm 2019, tại thành phố San Andreas Puerto Rico, cũng thuộc tiểu bang Chiapas ở Mễ Tây Cơ, hai chính trị gia thất hứa cũng đã bị dân chúng hài tội. Họ không cột vào xe tải kéo lê trên đường phố nhưng bắt ông Thị Trưởng Javier Jimenez và một quan chức khác tên Luis Ton phải mặc váy đàn bà đi diễu hành trên đường phố. Mặc váy đàn bà là một hình thức bị sỉ nhục. 

Tờ báo địa phương El Diario de Mexico cho biết hai ông này hứa khi tranh cử là sẽ dùng số tiền 158 ngàn đô để cải thiện hệ thống cung cấp nước cho thành phố. Khi đắc cử, họ đã xù lời hứa này. Hai ông “quân tử khôn” này đã phải thi hành hình phạt diễu phố trong bốn ngày liền. Dân chúng đứng hai bên đường giơ biểu ngữ và la ó khi họ đi ngang qua!

Chuyện chỉ mới xảy ra tại Mễ Tây Cơ, không biết dân chúng các nơi khác có học hỏi được những chiêu thức này không. Nếu họ biết bắt chước nhau, các…con ma nhà họ Hứa phải dè chừng. Vinh quang sẽ có khổ nhục đính kèm! 

Song Thao 07/2020

Website: www.songthao.com