Lưu ly, cây hoa của tình yêu vĩnh cửu
Bùi Huyền Trân
Tháng Năm, tại Âu Châu hoa Tỏi gấu (Ail des ours) nở rộ, bao phủ cả khu rừng, vườn nhà toàn hoa trắng, tuyệt đẹp.. bên cạnh còn có thêm những bụi hoa tím nhạt xinh xinh, biểu tượng cho một tình yêu vĩnh cửu.. Ne m’oubliez pas, cây hoa của những đôi tình nhân chung thủy, nhớ nhau đến muôn kiếp..Cây hoa màu thiên thanh đơn giàn này là Myosotis..
Ne m’oubliez pas hay Forget-me-not có tên Việt khá thơ mộng : Hoa Lưu ly Myosotis có rất nhiều tên trên thế giới và đều có nghĩa là.. ‘Xin đừng .. quên!’. Tên Pháp dùng từ 1532; Nga là Nezabudka; Đức: Vergissmeinnicht; Tây ban nha: no-me-olvides.. (Người Pháp, thơ văn hóa, gọi nhiều tên như aimez-moi; souvenez vous de moi, plus je vous vois, plus je vous aime (càng nhìn Em, càng yêu Em hơn), pensez à moi..)
Tại Á châu thì Nhật là Wasurenagusa,, Hàn: mul man cho… Tàu: wu-wang cao (Hán Việt thành Vật Vong thảo , Vong=quên)..
Myosotis. rất được người Âu châu ưa thích, đặc biệt là tại Bỉ nơi Lưu ly được dùng làm biểu tượng cho Hội Child Focus ..lo tìm kiếm và chăm sóc cho Trẻ em bị thất lạc..bị khai thác tình dục. Hàng năm, ngày 25 tháng 5, tại Bỉ Hội phân phát những bao hạt giống forget-me-not nhắc mọi người nhớ đến các trẻ em bất hạnh này..
Tại Hoa Kỳ, ngày 25 tháng 5 được công nhận (từ 1983) là Journée internationale des enfants disparus.
Lưu ly trở thành biểu tượng của Tổ chức Alzheimer .. nhắc nhở xin đừng..quên những người đang mắc bệnh lú lẫn. Cây hoa đơn giản đã thành chủ đề cho các nhà họa sĩ và văn nhân :
– Nhà danh họa Monet trồng hoa tại khu vườn Giverny và đã vẽ nhiều bức tranh có myosotis làm đề tài chính.
– Tổng thống Mỹ Jefferson trồng rất nhiều myosotis tại Monticello
– Văn sĩ D.H Lawrence đã cho người làm vườn, nhân vật trong Tiểu thuyết ‘Lady Chatterley’s lover.. trồng toàn myosotis..
– Phim hoạt họa Peter Pan (W. Disney) có nhân vật Thuyền trưởng Crochet(Quan ba móc sắt) có đôi mắt.. của hoa myosotis..
– Nhà văn Từ kế Tưởng có tập truyện ‘ Hoa lưu ly không về’
– Nhà thơ Tuệ Nga có câu thơ Thiền :
“Trời thanh thanh
Nắng thanh thanh
Hoa lưu ly nở trên cành Diệu Hương”
● Truyền thuyết và Sự tích về hoa Lưu Ly
Sự tích hoa Lưu ly được nhiều sách vở Au châu ghi lại dựa theo truyền thuyết teutonic “Một chàng hiệp sĩ Pháp (truyện Pháp, nhưng Đức theo truyện Đức) trẻ tuổi đi dạo chơi với người yêu trên một con đường hẹp bên một do vách núi, một bên là giòng suối.. bên bờ vực có một cây hoa màu xanh tím tuyệt đẹp, chàng với tay để hái tặng nàng nhưng chẳng may trượt chân té xuống giòng suối, áo giáp quá nặng..và bị nước cuốn đi..Trong lúc chơi vơi, đang bị nước cuốn trôi , chàng còn cố ném chùm hoa cho nàng kèm theo lời nhắn gửi “Ne m’oubliez pas” (Hiệp sĩ Đức thì nhắn : Vergiss mein Nicht) Phần tiếp theo của sự tích (có lẽ do người đời sau thêm vào) là :..”.. Về phần Nàng, do quá đau buồn trước sự ra đi của Chàng, nên đã âm thầm sống, trồng hoa lưu ly quanh nhà..Đến khi chết cô cài những đóa lưu ly trên tóc ..đi vào thiên thu..”
Muguet & Myosotis
Một truyện kể khác, có lẽ dành cho các em thiếu nhi là: Khi ông Adam đang sống trong vườn Địa đàng, ông đã đặt tên cho mọi loài hoa và quên mất một cây hoa bé nhỏ.. hoa kêu lên: Forget-me-not và Adam đã dành tên này cho cây hoa giản dị và thật dễ thương.
Với tôi, sự tích Myosotis tuyệt đẹp nhất là truyện tình của Hoàng tử Muguet và Công chúa Myosotis..Chàng là hoa mùa Xuân và Nàng là hoa mùa Hè..Định mệnh cho họ gặp gỡ và yêu nhau đúng ngày lập Hạ ..Chàng nhất định ở lại với Nàng dù biết khi mặt trời lên mình sẽ không còn.. Muguet đi không được vì không thể rời Myosotis ..và Myosotis không thể quên Chàng Muguet..
● Lưu ly và ngôn ngữ của loài hoa
Phong tục Tây phương xem việc tặng hoa Myosotis cho người mình yêu thương là để người được tặng sẽ luôn nhớ đến mình. Hoa được tặng riêng vào ngày 29 tháng Hai cho những người .. thiệt thòi vì chỉ 4 năm mới có một ngày Sinh Nhật !.
Hoa Myosotis được xem là mang nhiều thông điệp tình yêu, tùy theo văn hóa từng quốc gia ..Thông điệp chung là Myosotis giúp cải thiện các mối tương quan liên hệ, không chỉ giữa những người đang sống mà còn với tất cả những người đang hiện hữu trong một ‘thế giới siêu hình’. Cây hoa của sự Nhớ nhung..
Dựa theo ‘cổ tích’ thì Myosotis là biểu tượng cho một tình yêu thủy chung, dù muôn trùng xa cách hay phong ba bão táp..tình yêu đó vẫn cháy mãi trong lòng.. Khi tặng ‘Người ta” bó hoa Myosotis là muốn nói lời hứa hẹn non sông thề biển, nguyện một đời một kiếp yêu nhau..
Myosotis còn là hoa tượng trưng cho một tình cảm nhẹ nhàng, ngọt ngào và lãng mạn..có thể là tình bạn đẹp đẽ, tình yêu âm ỉ và tình thân gắn kết.
Myosotis trắng, quý và hiếm, tượng trưng cho vẻ đẹp thuần khiết, thánh thiện.. thể hiện một tình yêu bao la, lòng nhân ái, độ lượng và nhân từ..Trong tình yêu, Lưu ly trắng tượng trưng cho một tình yêu trong sáng, tinh khôi
● Lưu ly : Cây hoa
– Vài đặc điểm thực vật : Chi Myosotis thuộc họ thực vật Boraginaceae có khoảng 75 loài, phân bố hầu như khắp nơi trên thế giới..kể cả Úc và đặc biệt là New Zealand có trên 40 loài.
Tại Âu châu, loài thường gặp nhất là Myosotis sylvatica ( woodland forget-me-not) đây là loài sau đó được du nhập qua Bắc Mỹ, Á châu (kể cả Việt Nam, trồng tại Đà Lạt) loài thứ nhì cũng dễ gặp là Myosotis alpestris (Myosotis des Alpes), loài này còn có những tên khác đồng nghĩa như M. palustris, M.scorpioides (Lưu ly bò cạp).
Myosotis Sylvatica
Myosotis alpestris (Myosotis des Alpes) (Alpine Forget-me-not)
Tại Á châu, có loài khá thông dụng là Myosotis asiatica, tuy nhiên theo các nhà thực vật thì loài này chỉ là một dạng biến chủng từ M. alpestris nên có khi gọi là Myosotis alpestris ssp asiatica.
Myosotis là một cây hoa của các vùng đồng cỏ, ven rừng từ thảo nguyên đến các đồi núi khắp Âu châu, kể cả chân núi Alpes qua đến vùng Bắc nước Đức. Myosotis, tên Hy lạp là từ mys, myos = con chuột và ous, otos= tai; tai chuột do hình dáng cong queo của lá)
–Myosotis asiatica – Myosotis palustris = Myosotis scorpioides
– Mô tả sơ lược về vài cây Myosotis :
● Myosotis palustris = Myosotis scorpioides (Marsh forget-me-not) Cây loại thảo, lưu niên, mọc bò dài, có rễ chùm tại gốc, cao đến 15-30 cm. Thân và lá non phủ lông mịn và mềm. Lá thuôn hình mũi giáo hay giáo ngược, gần như không cuống, mọc cách. Phiến lá dài 5-6 cm, ngang 1.5cm, màu xanh nhạt, nhẵn, gân nổi rõ. Cụm hoa thưa ở đỉnh. Hoa nhỏ xếp đều trên một cuống chung dài. Cánh hoa hợp lại thành ống nhỏ ở gốc, phía trên chia 5 thùy tròn, xòe rộng màu xanh da trời nhạt, ở giữa có đốm vàng, hồng hay trắng và 3-4 vạch ở mép.. Hạt dạng quả đậu (nut) nhỏ trong chứa rất nhiều hạt.. Mùa ra hoa : tháng 5 đến tháng 7.
myosotis palustris = myosotis scorpioides
● Myosotis sylvatica=M. sylvatica var, alpestris = M. asiatica
(wood forget-me-not hay woodland forget-me-not) Cây hoa thường gặp tại Bắc Mỹ, nhất là vùng Tây Bắc . Đây là cây hoa biểu tượng của Tiểu bang Alaska (USA)
Alpine Forget-Me-Not-State Symbols USA
Những người di dân từ Âu châu đến Tân lục địa mang theo cây hoa này và trồng trong vùng Williamsburg, sau đó trở thành Thủ phủ của Tiểu bang Virginia (cuối Thế kỷ 16) Dân Virginia trồng Myosotis xen lẫn với Pensée và cúc Bellis.
Cây có thân mỏng manh cao đến 30-50 cm, có nhiều lông mịn. Chùm hoa nhỏ màu xanh da trời sáng, đường kính 6-10 mm, 5 cánh hoa tụ thành một ống nhỏ, sau đó dẹp lại và tỏa ra thành 5 thùy, ở giữa màu vàng tươi. Hạt khi chín màu nâu đậm Hoa nở vào mùa Xuân. Mùi hương của hoa chỉ bắt đầu thoảng vào buổi chiều tối và trong đêm, hầu như không tỏa mùi trong ngày. Cây có nhiều chủng trồng (cultivars) (xem phần cây cảnh)
● Myosotis australis
Gốc từ New Zealand, trổ hoa vào mùa hè, Cây cao đến 45cm, mọc thẳng, thân và cành nhiều lông. Lá dạng thay đổi, thường dạng spathula, 3.5-10 cm x 7-16mm. Hoa trắng hay vàng nhạt, rất ít khi xanh nhạt. Du nhập vào Mỹ trồng thành cây cảnh.
Myosotis australis
– Lưu ly: cây hoa cảnh
Tuy Myosotis thường có màu ‘thiên thanh’ thay đổi từ nhạt đến đậm nhưng về phương diện khoa học thì màu sắc của hoa tùy thuộc vào các phản ứng hóa học xảy ra giữa các chất nhựa trong tế bào của hoa và bị ảnh hưởng do các sắc tố loại anthocyanin trong hoa. Nụ hoa thường màu hồng-trắng nhạt, khi nhựa có tính trung hòa và kiềm nhẹ, sau đó acid hơn nên hoa chuyển sang màu da trời ..
Tại Hoa Kỳ, các nhà vườn đã lai tạo và tuyển giống từ M. sylvatica để tạo nhiều cultivars theo ý thích của những người yêu myosotis và để cây thích ứng được với các điều kiện khí hậu..Hoa có nhiều màu như hồng, xanh trời, trắng..Các chủng nổi tiếng nhất là ‘Bluesylva’, ‘Rosylva” và Snowsylva” đã được nhiều giải thưởng tại Âu châu (Fleuroselect Gold Medal) Vài chủng trồng được ưa chuộng;
– ‘Blue basket ‘ : cây lớn, hoa xanh lam đậm
– ‘Pompadour’ : hoa mọc ‘cô đặc, thành dạng quả banh màu hồng
– ‘Snowball’ : hoa trắng
– ‘Ultramarine’ : giống lùn, màu xanh nước biển rất đậm,
– ‘Victoria Rose’: hoa màu hồng nhạt (hồng phấn) sáng 
Myosotis Victoria mélange
– Lưu ly .. làm thuốc ?
Lưu ly không được Dược học hiện đại nghiên cứu nhiều về các đặc tính trị liệu (nếu có), tuy nhiên Dược học dân gian cũng dùng Myosotis làm thuốc từ lâu đời..
– Thành phần hóa học: (Theo DS Trần việt Hưng trong “Dược tính của Hoa trong thơ và nhạc”, trang 116):
-Alkaloids loại pyrrolizidine (UPAs) chưa bão hòa: như lycopsamine, inter medine, acetyl-lycopsamine..
-Các chất chuyển hóa loại caffeic như rosmarinic acid
-Tannins
-Flavonoids như hesperidin, kaempferol
-Tinh dầu dễ bay hơi : camphen, borneol, limonene
– Sắc tố loại anthocyanin
– Dược liệu là cả cây khi trổ hoa, phơi khô, do có UPAs nên có thể có độc tính hại gan, dùng liều thấp vẫn có thể tích tụ, cần tránh dùng liên tục.
-Y-dược học Homeopathy (thông dụng tại Anh, Canada) dùng myosotis dạng thuốc rượu (teinture) để trị ho kinh niên, ho dai dẳng, ho có đờm đặc.
-Tinh dầu Myosotis arvensis, chứa 3-methylbenzaldehyde có khả năng trừ giun sán và sâu mọt phá hoại thực phẩm Tyrophagus putrescentiae, nên có thể có ứng dụng để bảo toàn thực phẩm khi tồn trữ (PubMed PMID: 28747743)
.. Dược học dân gian:
Tại nhiều nơi trên thế giới, Myosotis được dùng trị bệnh đường hô hấp, ho và trị chảy máu cam, trị sưng phổi..Hoa khô được làm trà trị ho, “bổ phổi’ (?) (Một cách làm trà : dùng 3-5 gram Hoa, thêm 300 ml nước. Đun đến 90-95 độ C. Để nguội, và ngâm thêm 1-3 phút, Lược lấy nước, thêm mật ong nếu thích. (theo Công ty Kalustyan’s)
-Dùng dạng thuốc thoa (lotion): toàn cây dùng như thuốc có chất chát, làm săn da (astringent), hay phơi khô tán thành bột rắc lên vết thương. Nước ép từ lá trị chảy máu cam. Hoa khô trộn mỡ heo thoa trị dị ứng, nổi mẩn đỏ.
-Tại Mông cổ : Myosotis được dùng trong các trường hợp gãy xương, trị lành vết thương và sưng khớp..
-Theo Wild Rose College of Natural Healing : Tinh dầu từ Hoa Myosotis
– giúp tăng sự tự tin, sáng suốt tinh thần, nhất là trong các trường hợp khẩn cấp. Cải thiện các suy yếu về khả năng trí nhớ, tạo quân bình cho sự ổn định tâm thần..Giúp dễ ngủ, giảm ác mộng..
– giúp làm mất cảm giác bị cách ly, cô đơn, nhất là khi mất người thân ; giúp kết nối với người khác; mở rộng con tim như kén rời vỏ bọc…
– Mỹ phẩm Lưu ly Các nhà sản xuất mỹ phẩm, nhất là Nước hoa thưởng chọn tên các loài hoa để đặt tên cho các sản phẩm, đôi khi thành phần sản phẩm không hề chứa tinh dầu của hoa. Myosotis hay Forget-me-not là một thí dụ điển hình.
-Guerlain‘Ne m’oubliez pas’- -Henry Jacques-rose Rose Myosotis- Nước hoa ‘Ne m’oubliez pas’ (2015) của Công ty Guerlain trong công thức ‘bí mật chỉ gồm hương mận pha trộn tinh dầu patchouli và hãm mùi bằng xạ hương (?) thêm vào là vài ‘nốt’ hương của vanilla và hoa hồng.. để đưa mùi nước hoa về sự hấp dẫn và kín đáo của phụ nữ Á đông.. Tên sản phẩm được xem là “ghi nhận ‘thông điệp’ yêu và nhớ của hoa Lưu Ly”..
Rose Myosotis Pure Perfume (2018) của Công Ty Henry Jacques dùng tên Myosotis cho một sản phẩm cao cấp giá thật đắt tiền.. 535 USD !
Thay vì chế tạo perfume, Công ty Woods of Windsor (Anh) đã có sản phẩm Myosotis Body Spray khá hấp dẫn..kèm theo bên cạnh có Lily of the Valley Fragrance Spray.. kết hợp như truyện cổ tích (xem phần trên) ‘Yêu đến không thể xa nhau’
.
Myosotis Body Spray
‘Myosotis Perfume bottle’
Công ty Pháp René Lalique có phần độc đáo hơn : tạo riêng một sản phẩm là các Chai đựng nước hoa mang tên ‘Myosotis Perfume bottle’ hình dạng và nút đậy rất đẹp (Myosotis Garniture de Toilette)
Ngoài Nước hoa, tên Myosotis và Forget-me-not còn được đặt cho nhiều loại son môi nhất là tại Anh, có lẽ muốn tạo cho Chàng khi hôn Nàng sẽ nhớ mãi suốt đời nụ hôn..của tình yêu..
No comments:
Post a Comment