title

VÌ SAO "STATE" CHUYỂN NGỮ THÀNH "TIỂU BANG"? 

Số là khi thấy tôi viết "tiểu bang", có người vào góp ý phải dịch là "bang" mới đúng. Tôi đón nhận thành ý đó, nhưng cho phép tôi diễn giản trở lại. Cái lối dịch "tiểu bang" cho "state" không phải tôi tự dưng đặt ra, MÀ đây là cách dịch thông dụng nhứt ở toàn thể Miền Nam VN trước năm 1975. 

Có cái lý sâu xa, thấu đáo trong cách dịch là "tiểu bang". Dẫn giải dưới đây cho tỏ: 

1/ "STATE", trong lối dịch chung nhứt, thường được chuyển ngữ là "Quốc" (quốc gia) 國. 

Đó, "State of Israel" được dịch là: "Quốc gia Do Thái". 

Hoặc "United States of America", thì cụm chữ "United States" dịch thành "Hợp chúng quốc" ("chúng" 眾 nghĩa là "nhiều", chớ đừng lộn qua ... "chủng" là chủng tộc, sắc tộc nghen!)

"Hợp chúng quốc" là đọc theo âm Việt của 3 chữ như ri: 合 眾 國, tức hợp thành từ nhiều "quốc" (states). 

2/ Mỗi STATE, trong Hợp chúng quốc Mỹ, đều có thẩm quyền rất lớn như một "quốc" (quốc gia) tự trị!(sở dĩ "tự trị", mà không phải "quốc gia độc lập" mình ên, chỉ bởi vì chấp thuận nằm trong Hợp chúng quốc Mỹ) 

Thành thử Thống đốc, và quốc hội của từng STATE, họ có một số thẩm quyền mà ngay cả Tổng thống Mỹ cũng không thể can thiệp (vấn đề này rắc rối, phức tạp lắm đa, stt này không bàn đến) - miễn là những thẩm quyền đó không đi ngược với Hiến pháp chung của nước Mỹ. 

3/ Thế nào là "BANG"? "Bang" là đọc theo âm Việt của chữ 邦.

3a) Ắt quí bạn từng nghe đến hai chữ "lân bang" (鄰 邦), tức "nước láng giềng". Ở đây, "bang" được dùng tương đương với "quốc". 

Kỳ thực, trong lối dùng chữ nghiêm ngặt xưa kia, hễ lãnh thổ lớn mới gọi là "bang" 邦 ; lãnh thổ nhỏ hơn thì gọi là “quốc” 國.

3b) "United States" (of America), nếu dịch sát nghĩa là "nhiều quốc gia liên kết/hợp nhứt". Nhưng bởi vì Hoa Kỳ đã được định nghĩa là một "Quốc" (quốc gia), thành thử phải gọi những "state" là những "tiểu quốc" thì mới thích hợp. 

Ngặt cái, nếu dịch "state" là "tiểu quốc" (nước nhỏ) thì dễ nhầm lẫn với cách xếp hạng "nước nhỏ" so với những "nước lớn" (như Anh, Pháp, Nga, Tàu...). 

Vậy, gọi "state" là "bang" chăng? 

Như dẫn giải ở 3a, "bang" - về mặt từ nguyên học - thì lớn hơn "quốc": nói nước Mỹ ("quốc") bao gồm nhiều "bang" thì sai trật lắm đa ("quốc" nhỏ hơn, sao lại bao trùm lên "bang" được?). 

Thành thử giới trí thức ở Miền Nam VN trước năm 1975 đã chuyển ngữ "STATE" - trong Unites States of America - chỉ là "TIỂU BANG" thôi, là vì vậy! 

Nói cách khác, khi chuyển ngữ "state" là "tiểu bang", là có sự suy nghĩ thấu đáo về chữ nghĩa, đâu ra đó! 

3c) Chúng ta cũng thường nghe hai chữ "Liên bang". Đó là các "bang" liên hợp lại (thành một nước) ? Kỳ thực là "Liên hợp (các) TIẺU BANG" 聯 合 小 邦, được gọi tắt thành "Liên bang"!

4/ Trở lại câu chuyện "TEXIT". Tiểu bang Texas có GDP lớn thứ nhì (chỉ sau California) trong 50 tiểu bang của nước Mỹ. Lớn tới cỡ nào? 

Tỉ như Texas trở thành một quốc gia độc lập, Texas sẽ thay chỗ của Gia Nã Đại (Canada) để đứng trong "Top 10 quốc gia về GDP"! Ta nói, Gia Nã Đại có GDP 1740 tỉ USD (lấy con số tròn) trong khi đó Texas có GDP nhiều hơn, là 1770 tỉ USD lận! 

* "Top 10 về GDP hiện nay": 

1/ Mỹ; 

2/ Tàu; 

3/ Nhựt; 

4/ Đức; 

5/ Ấn Độ; 

6/ Anh; 

7/ Pháp; 

8/ Ý; 

9/ Ba Tây (Brazil); 

10/ Gia Nã Đại (Canada).

GDP của nước Mỹ là 21430 tỉ USD, nếu Texas rời khỏi Mỹ => GDP Mỹ còn lại, là: 19660 tỉ USD, và Mỹ vẫn đứng hàng đầu - bởi vì Tàu, mang danh là GDP hạng nhì, nhưng vẫn còn thua khá xa so với Mỹ (GDP của Tàu: 14340 tỉ USD).

Theo Fb Nguyễn- Chương Mt