DONALD TRUMP VÀ THẾ GIỚI HẬU TRUMP
Lê Thọ Bình
(Dù được yêu hay bị ghét, nhưng thực sự Trump đã làm thế giới thay đổi)
Không phải ngẫu nhiên mà Donald J. Trump lại trở thành một trong những nhân vật chính trị gây tranh cãi nhất không chỉ tại Hoa Kỳ mà còn trên toàn thế giới.
Trong khi những người ủng hộ ca ngợi ông là người dũng cảm “nói thẳng, làm thật”, không ngần ngại phá vỡ lối mòn chính trị, thì những người phản đối coi ông là mối đe dọa đối với thể chế dân chủ, trật tự quốc tế và giá trị phương Tây.
Giờ đây, khi ông chính thức bước vào nhiệm kỳ Tổng thống thứ hai, thế giới một lần nữa chứng kiến sự xoay trục chính trị toàn cầu với những biến động không thể đảo ngược.
Dù được yêu hay bị ghét, Trump không còn chỉ là một hiện tượng nhất thời.
Ông đã và đang là chất xúc tác của một trật tự mới, nơi mà các giá trị toàn cầu hóa, chủ nghĩa đa phương và mô hình dân chủ tự do đang đứng trước thử thách lịch sử.
Thế giới hậu Trump, không phải là thời kỳ sau ông, mà là thế giới được định hình trong và sau nhiệm kỳ của ông- chắc chắn sẽ không còn giống như những gì chúng ta từng biết.
Trump- Biểu tượng và kết quả của làn sóng phản toàn cầu hóa:
Donald Trump không xuất hiện một cách ngẫu nhiên. Sự trỗi dậy của ông là hệ quả trực tiếp của nhiều vấn đề tích tụ lâu dài trong lòng xã hội Hoa Kỳ: mất cân đối thu nhập, toàn cầu hóa gây tổn thương tầng lớp lao động, khủng hoảng niềm tin vào giới tinh hoa và sự bùng nổ của truyền thông phi chính thống.
Trump không tạo ra làn sóng dân túy, ông cưỡi lên làn sóng ấy và khuếch đại nó bằng phong cách đối đầu, trực diện và không khoan nhượng.
Điều đáng nói là trào lưu Trumpism, một dạng thức dân túy kiểu Mỹ, pha trộn giữa chủ nghĩa dân tộc, bài toàn cầu hóa, bài di dân và chống giới tinh hoa, đã vượt ra khỏi biên giới Hoa Kỳ.
Nó đã ảnh hưởng đến đời sống chính trị của nhiều quốc gia, từ châu Âu đến Mỹ Latinh và Đông Nam Á. Vì thế, Donald Trump không chỉ là một tổng thống Mỹ, mà là biểu tượng toàn cầu của một kỷ nguyên chính trị mới.
Từ nhiệm kỳ đầu tiên và nay là nhiệm kỳ thứ hai, Donald Trump đã kiên định với chính sách “America First”.
Điều này không chỉ là một khẩu hiệu tranh cử, mà là nguyên lý chỉ đạo xuyên suốt trong chính sách đối ngoại của ông: ưu tiên lợi ích Mỹ, giảm thiểu can dự toàn cầu, đặt lại trật tự liên minh và thỏa thuận quốc tế theo hướng có lợi hơn cho Hoa Kỳ.
Dưới sự lãnh đạo của Trump, Hoa Kỳ đã rút khỏi nhiều tổ chức và hiệp định mang tính toàn cầu: Hiệp định Paris về biến đổi khí hậu, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), TPP và cả các cơ chế kiểm soát vũ khí với Nga.
Đồng minh truyền thống như Đức, Pháp, Nhật Bản, Canada phải tự đặt câu hỏi về độ bền vững của quan hệ đối tác chiến lược với Mỹ.
NATO- trụ cột an ninh xuyên Đại Tây Dương- cũng nhiều lần bị Trump chỉ trích là “lỗi thời”.
Trong nhiệm kỳ hai, Trump tiếp tục thúc đẩy chiến lược tái lập quyền lực Mỹ bằng cách buộc các nước đồng minh phải chia sẻ gánh nặng an ninh và tài chính, trong khi mạnh tay hơn với các đối thủ chiến lược, đặc biệt là Trung Quốc.
Chính sách đối ngoại kiểu Trump không còn là tạm thời, nó đã hình thành một học thuyết mới: học thuyết Trump, trong đó chủ quyền quốc gia, lợi ích quốc gia và vị thế siêu cường được đặt lên trên mọi giá trị phổ quát.
Tái định hình trật tự toàn cầu:
Có thể nói, Trump đã làm lung lay một trong những nền tảng của thế giới hiện đại: trật tự quốc tế tự do do Mỹ dẫn dắt sau Thế chiến II.
Thay vì duy trì vai trò “người bảo hộ” của các định chế toàn cầu, Trump đã lựa chọn cách tiếp cận đơn phương, giao dịch, đôi khi là gây áp lực và mặc cả với cả bạn bè lẫn đối thủ.
Ông nhìn thế giới như một sân chơi nơi các quốc gia cạnh tranh sòng phẳng, thay vì một hệ sinh thái gắn kết bởi luật lệ và giá trị chung.
Hệ quả là trật tự thế giới đang bước vào giai đoạn tái cấu trúc.
Các cường quốc như Trung Quốc, Nga, Ấn Độ và Thổ Nhĩ Kỳ ngày càng khẳng định vai trò độc lập, tận dụng khoảng trống quyền lực do Mỹ để lại.
Các định chế đa phương bị tê liệt hoặc giảm uy tín. Sự phân mảnh quyền lực, mất lòng tin vào chuẩn mực quốc tế và sự lên ngôi của chủ nghĩa thực dụng quốc gia là đặc trưng của thế giới hiện tại, một thế giới được Trump góp phần nhào nặn.
Không chỉ ảnh hưởng đến quan hệ quốc tế, Trump còn là biểu tượng của một thời kỳ phân cực nội tại sâu sắc trong xã hội Mỹ.
Việc ông tái đắc cử trong một bối cảnh bị chỉ trích nặng nề vì xử lý đại dịch, khủng hoảng sắc tộc và đe dọa thể chế dân chủ, lại càng khẳng định sức mạnh của làn sóng dân túy.
Trong khi các nền dân chủ phương Tây loay hoay trong khủng hoảng niềm tin, mô hình chính trị kiểu “Trump”, mạnh tay, trực tiếp, phi truyền thống, lại được nhiều nhà lãnh đạo khác học theo.
Chúng ta đang chứng kiến sự nổi lên của một thế hệ chính trị gia theo trường phái Trump: bài giới tinh hoa, sử dụng mạng xã hội như công cụ quyền lực, và vận hành chính quyền theo kiểu CEO thay vì nhà nước pháp quyền truyền thống.
Tác động dài hạn có thể là sự suy yếu thể chế, xói mòn lòng tin vào sự thật khách quan, và sự thay thế của tính chính danh bằng tính hiệu quả.
Cạnh tranh Mỹ- Trung: Tâm điểm của thế giới hậu Trump:
Một trong những di sản lớn nhất của Trump là việc ông đẩy quan hệ Mỹ- Trung từ cạnh tranh chiến lược sang đối đầu toàn diện.
Thương chiến Mỹ- Trung, các biện pháp trừng phạt công nghệ, chính sách tách rời chuỗi cung ứng (decoupling) và đối đầu về Đài Loan là những ví dụ điển hình.
Nếu nhiệm kỳ đầu là khởi đầu của cuộc “Chiến tranh Lạnh mới”, thì nhiệm kỳ thứ hai đánh dấu sự leo thang có hệ thống, kéo theo hàng loạt hệ lụy: tái phân cực chuỗi cung ứng toàn cầu, hình thành hai hệ sinh thái công nghệ, và sự chia rẽ sâu sắc trong các diễn đàn quốc tế.
Cạnh tranh Mỹ- Trung không chỉ là cuộc chiến giữa hai siêu cường, mà còn là phép thử của mô hình quản trị toàn cầu. Trong đó, vai trò của các quốc gia trung gian như Ấn Độ, EU, ASEAN sẽ ngày càng quan trọng để giữ thế cân bằng.
Trump không phải là ngẫu nhiên, ông là chất xúc tác của thời đại:
Donald Trump không phải là ngoại lệ lịch sử, ông là kết tinh của những lực đẩy lớn trong lòng thế giới hiện đại.
Ông không sáng tạo ra các xu thế mới, nhưng ông làm chúng trở nên sắc nét, nhanh chóng và không thể đảo ngược.
Sự trở lại của ông trong nhiệm kỳ Tổng thống thứ hai không đơn thuần là việc một chính trị gia tái đắc cử, mà là minh chứng cho sự thay đổi sâu sắc trong lòng cử tri Hoa Kỳ và cộng đồng toàn cầu.
Thế giới hậu Trump không đồng nghĩa với thế giới không có Trump, mà là một trật tự đang tái định hình dưới ảnh hưởng của ông: nhiều cực, phân mảnh, thực dụng và đầy bất định.
Trong bối cảnh đó, việc hiểu rõ bản chất của Trumpism và thế giới do nó tạo ra sẽ là điều bắt buộc đối với bất kỳ ai quan tâm đến tương lai chính trị quốc tế trong thế kỷ 21!
No comments:
Post a Comment